De VVD, de PVV en het CDA besloten met elkaar te gaan onderhandelen na eerst overeen gekomen te zijn dat er 18 miljard euro bezuinigd zal worden. De onderhandelingen gaan over de invulling van die bezuinigingen. Maar Geert Wilders heeft sinds kort naar verluidt een aantal, vooral voor de VVD lastige bezwaren. Volgens geluiden die dit blog bereiken wil Wilders een aantal bezuinigingen verzachten, juist op voor de VVD belangrijke punten. De onderhandelingen zouden nog wel eens lang en moeilijk kunnen worden.
Ze waren er bijna uit, zeiden Mark Rutte en Maxime Verhagen vlak vóór Wilders de stekker uit de eerste formatieronde trok. Juist in die week van 30 augustus, die op de vrijdag culmineerde in Wilders’ terugtrekking, doken steeds meer Haagse bronnen op met verhalen over steeds stroever verlopende onderhandelingen. Vooral Wilders zou op een aantal dossiers zijn gaan dwarsliggen.
Nu is het altijd lastig om te doorgronden hoe stevig de fundamenten onder zulke verhalen zijn. Tijdens formatieonderhandelingen zwermen tientallen geruchten als alen in een emmer snot langs elkaar heen. Veruit de meeste geruchten zijn gebaseerd op horen-van, of bestaan uit aan elkaar gefantaseerde flarden van (al dan niet ware) opgevangen gesprekjes. Soms zijn het keiharde leugens ingestoken door partijen die het proces willen saboteren, en soms hebben de verhalen een kern van waarheid.
Wat het noodzakelijke journalistieke proces tijdens een formatie lastig maakt is dat al die verhalen en geruchten nauwelijks te controleren zijn, want de betrokken partijen houden stevig hun mond. Zeker als het te controleren gerucht waar blijkt te zijn, want zoiets kan de formatie verknallen. Zo’n waar gerucht wordt dan juist ontkend, terwijl verhalen die kant noch wal raken soms voorzichtigjes worden aangemoedigd om een tegenpartij in de onderhandelingen onder druk te zetten, of een ander strategisch doel te dienen. Hoe dan ook, niemand zal ooit iets ‘on the record‘ bevestigen noch ontkennen.
De dames en heren journalisten in Den Haag worden dagelijks platgebombardeerd met dit circus, en zij doen daar in de regel vrij weinig mee. Heel verstandig. Voor je het weet word je voor een bepaald karretje gespannen.
Net als de piloot van een vliegtuig in dikke mist moet je het doen met op elkaar lijkende signalen die je binnen krijgt. Als die bronnen die signalen onafhankelijk van elkaar afgeven, is de kans groot dat er daadwerkelijk iets speelt.
Zorgen over zorg
Zo is dat mogelijk ook met het aanzwellende orgel aan vrijwel identieke geluiden die in Den Haag rondzingen op het punt van de bezuinigingen. Wilders zou een aantal van de door de VVD ingezette bezuinigingen willen terugschalen. Met name over de zorg is het laatste woord nog niet gezegd. Wilders’ argument zou zijn dat er wat hem betreft meer bezuinigd kan worden op ontwikkelingssamenwerking en de overheid zelf, en minder op de zorguitgaven, zoals het eigen risico en het basispakket. Een teer punt voor Wilders, want hij heeft zijn kiezers altijd beloofd dat de zorgkosten niet verder zouden stijgen, als het aan hem lag. (Dat dit een gevoelig punt is voor veel PVV-stemmers blijkt uit bijvoorbeeld dit onderzoek.)
Hoeveel zou Wilders dan van die 18 miljard af willen schaven? Volgens de geruchten (erg) veel: de één weet zeker dat het niet meer dan 8 miljard mag zijn, de ander meent te weten dat 12 miljard de absolute limiet is die Wilders gesteld heeft. Hoe hoog of laag de bedragen mogen zijn, de signalen uit verschillende, onafhankelijke bronnen zijn in de basis eensluidend: Wilders lijkt nu in ieder geval minder te willen bezuinigen dan hij, Rutte en Verhagen in eerste instantie met elkaar afspraken.
Stroef
Kijkend naar openbare bronnen, bijvoorbeeld de uitspraken van de hoofdrolspelers, dan wordt het beeld hier en daar bevestigd. In het verslag van ’tusseninformateur’ Herman Tjeenk Willink van maandag 13 september staat dat de fractievoorzitters van VVD, CDA en PVV er vertrouwen in hebben dat de onderhandelingen tot een akkoord zullen leiden, “al is er nog het nodige te bespreken”. Enkele uren later weigerde de herbenoemde formateur Ivo Opstelten zich uit te laten over de snelheid waarmee de onderhandelingen tot een resultaat zouden komen. Dit in tegenstelling tot zijn partijgenoot Rutte, die vlak na het weglopen van Wilders op vrijdag 3 september zei dat de partijen nog hooguit een week nodig hadden gehad om tot een akkoord te komen. Ze waren dus bijna klaar, aldus Rutte.
Geert Wilders zegt op dinsdag 7 september, de dag dat hij weer aan de onderhandelingstafel plaats nam, herhaaldelijk dat er nog belangrijke zaken besproken moeten worden. Enkele dagen later zei hij dat er moeilijke knopen moeten worden doorgehakt. In de weken vóór de week van 30 augustus viel van die voorzichtigheid weinig te bespeuren bij de PVV-leider.
Nu kan dit natuurlijk theater zijn om druk op de onderhandelingsketel te zetten. De keren dat Wilders sowieso on the record iets tegen journalisten zegt zijn zeldzaam; hij kient alles uit. Als hij journalisten nodig heeft om zijn talking points te herhalen, hoeft hij immers maar met zijn vingers te knippen. Maar het valt op dat Wilders’ voorzichtigheid vrijwel gelijktijdig met de geluiden over stroef verlopende onderhandelingen komt. En al is het alleen maar druk zetten op het proces, dan is dat op zichzelf al bewijs dat die druk volgens Wilders nodig is.
Zoals met alle afgeschermde formaties: de tijd zal het leren. Maar dat deze formatie qua onderhandelingen zo soepeltjes verloopt als Mark Rutte wilde doen geloven, blijkt inmiddels minder waar te zijn dan drie weken geleden.
UPDATE: Ook de Telegraaf meldt nu, op gezag van bronnen, dat de problemen vooral zitten in de bezuinigingen in de sociale zekerheid en de zorg.
UPDATE II: Ook de Volkskrant is wakker geworden, vijf volle werkdagen later.
Communicatiestrateeg en schrijver van het boek ‘Megafoonpolitiek‘. Op Twitter te vinden als @kajleers. Politiek bewust, voormalig financieel-economisch journalist, muziekmaker, professionele kletskous, schrijver. Geeft ook social media-trainingen, denkt graag met je mee over communicatiestrategie. En ja, content is en blijft King.