In Amsterdam onderhandelen D66, VVD en Groenlinks over een coalitie. Voor Groenlinks wordt het uitkijken geblazen vanwege een machtsmechanisme dat vaak over het hoofd wordt gezien door de buitenwacht: de stemverhoudingen in het college van burgemeester en wethouders. Als de groene linksen niet uitkijken worden ze straks bij cruciale stemmingen weggeblazen door de liberalen van D66 en VVD.
Onlangs kreeg Nederland een zeldzaam inkijkje in wat je de strijd om de achterkamertjes zou kunnen noemen: de kantoren van de wethouders en de zaal waar zij vergaderen.
Het ging om Rotterdam, waar de D66-fractie fractievoorzitter Belhaj publiekelijk terugfloot. De reden voor de blamage: Leefbaar Rotterdam eist in de coalitieonderhandelingen een extra wethouder in het college. Daarmee zou LR in totaal vier wethouders krijgen, tegenover één van het CDA en twee van D66.
Met als gevolg dat LR in stemmingen in het college de twee andere partijen met 4 tegen 3 zou kunnen wegstemmen. (De burgemeester dient neutraal te zijn en wordt niet meegerekend, hoewel dat overigens lang niet altijd terecht is.)
Natuurlijk ligt veel van wat behandeld wordt in B&W vast in het coalitieakkoord. Over die feitelijke hamerstukken wordt dan ook eensgezind gestemd (als dat al gebeurt). Maar in vier jaar tijd komen ook belangrijke onderwerpen buiten het akkoord om ter stemming. Dan wil je als collegepartij vooraf de zekerheid inbouwen dat je niet zomaar overruled kunt worden door je coalitiepartners.
Duellisme in de donkere achterkamertjes
Dit speelt ook in Amsterdam, waar Groenlinks onderhandelt met D66 en de VVD, twee partijen die het op veel vlakken met elkaar eens zijn. Groenlinks heeft al veel vastgelegd met D66 in hun gezamenlijke basisakkoord, maar er komen tijdens de rit zeker voorstellen ter tafel die D66 en VVD informeel al hebben afgetikt en waar Groenlinks tegen is.
Als D66, VVD en Groenlinks weer terug gaan naar zes wethouders, met 2 voor D66, 2 voor de VVD en 2 voor Groenlinks, dan heeft de laatste op dat soort onderwerpen niks in te brengen in het college. Maar ook als het bij de huidige zeven wethouders blijft, dus met 3 voor D66, 2 voor de VVD en 2 voor Groenlinks, dan wordt de positie van de groene linksen alleen maar zwakker. Groenlinks verliest een stemming  op liberale onderwerpen dan altijd — tenzij D66 met hen mee stemt.
Op dat moment treedt het échte achterkamertjesmechanisme in. Want D66 zal iets terug willen in ruil voor hun steun aan Groenlinks. Een verschuiving van armoedegeld naar kunst en cultuur, bijvoorbeeld, of de privatisering van een gemeentebedrijf. Geen aanlokkelijk perspectief voor Groenlinks.
Dualisme, schmualisme
En de rol de gemeenteraad dan? Groenlinks kan toch een vuist maken door op onderwerpen waar zij het in het college niet eens worden met de PvdA, SP en de Partij voor de Dieren mee te stemmen? Dan is er immers een blokkerende meerderheid van 23 zetels.
In het meest zuivere dualisme klopt dat. Maar zo werkt het niet. De ongeschreven regels van de donkere achterkamertjes schrijven ‘samen uit, samen thuis’ voor. Het gebeurt zelden dat coalitiepartijen elkaar toch zulke ruimte geven. De reden daarvoor is even logisch als eenvoudig: de wet van de rollende stenen. Als één steen begint te rollen, dan is dat een vrijbrief voor een andere steen om ook te gaan rollen. En zo gaat het voort, tot de coalitie met donderend geraas uit elkaar spat.
En bovendien zal een PvdA of SP ook niet gek zijn. Die zullen iets terug willen voor hun steun aan Groenlinks. Zo bied je een oppositiepartij de ruimte om te stoken in de coalitie en dat zet kwaad bloed.
Vandaar dat de vergaderzaal van het college van burgemeester en wethouders een gouden kooi kan zijn voor de partij die er ideologisch in de minderheid is.
Als Groenlinks niet uitkijkt, zal de fractievoorzitter straks vaak met een zucht en een kreun in de besloten fractievergadering, en ondanks alle valide inhoudelijke argumenten,  moeten verklaren: ‘ik ben er ook niet voor, maar toch stemmen we straks allemaal vóór omdat we het nu eenmaal verloren hebben in het college’.
Naschrift
Wellicht interessant: meerdere bronnen melden dat D66 in de onderhandelingen op 4 wethouders aanstuurt voor zichzelf, met 2 voor Groenlinks en 2 voor de VVD. Acht wethouders, met een dus nóg zwakkere positie voor Groenlinks.
Communicatiestrateeg en schrijver van het boek ‘Megafoonpolitiek‘. Op Twitter te vinden als @kajleers. Politiek bewust, voormalig financieel-economisch journalist, muziekmaker, professionele kletskous, schrijver. Geeft ook social media-trainingen, denkt graag met je mee over communicatiestrategie. En ja, content is en blijft King.