PvdA’ers in de loopgraven

Het is alle hens aan dek voor de PvdA. Want niet alleen blijkt de partij gespleten tussen sociaal-democraten aan de linker-, en sociaal-liberalen aan de rechterkant, er is nóg een scheiding: die tussen ‘gematigden’ en ‘radicalen’ jegens de islam en moslims in Nederland. Of Wouter Bos de elkaar kruisende loopgraven vredig met elkaar kan verbinden, is een zéér goede vraag. Waarschijnlijk niet.

Tijdens het afgelopen PvdA-congres dacht Bos in zijn afsluitende speech duidelijk genoeg te zijn geweest. De partij en Nederland horen open te staan voor iedereen, voor elke geloofsovertuiging. Maar iedereen moet trouw zweren aan het Nederlands wetboek.

Wie dat standpunt niet kan accepteren,  zei Bos, kan gaan. “Jammer dan.”

Ook werd tijdens het congres duidelijk dat de partij het op sociaal-economische onderwerpen meer gaat zoeken bij de sociaal-democraten, dan bij de sociaal-liberalen.

Maar het gevoel van euforische eenheid dat dit congres opleverde, is alweer verwaaid. In plaats daarvan manifesteert de groep PvdA’ers die niets willen weten van een inbedding van islam in de Nederlandse cultuur, zich nog heftiger.

Zo hebben drie PvdA-raadsleden van het Amsterdamse stadsdeel Slotervaart zich afgescheiden van de fractie. De reden: PvdA-stadsdeelvoorzitter Ahmed Marcouch heeft gepleit voor meer aandacht voor islam op openbare scholen.

Zijn motivatie is dat imams nu in de weekeinden vooral Marokkaanse jongeren zouden hersenspoelen met een salafistische interpretatie van het geloof. Althans, dat is de verdenking. Men wéét niet wat er precies onderwezen wordt op deze nieuwe vorm van zondagsschool, en dat is precies het probleem, vindt Marcouch.

De drie PvdA-raadsleden vinden principieel niet dat religieus onderwijs thuishoort op een openbare school. Daar valt veel voor te zeggen; openbare scholen werden immers niet opgericht om religie te onderwijzen. Integendeel, daarvoor hebben de confessionelen hun bijzonder onderwijs gekregen.

Dus, zo redeneren de ex-PvdA-raadsleden, moeten de moslimjongeren maar hun eigen islamitische school gaan bezoeken voor hun religieus onderwijs.

Maar zelfs deze raadsleden behoren nog tot de ‘gematigden’, mensen die islam ook maar gewoon een religie vinden, en niet speciaal of anders dan alle andere religies hier.

Hoe anders is dat bij de ‘radicalen’. Dat zijn weer mensen die de inbedding van islam in Nederland in al zijn vormen afwijzen. Geen islamitisch onderwijs op openbare scholen, geen islamitische scholen, nee – helemaal géén islamitisch onderwijs.

Zij zien de islam als een gevaar. Onder deze mensen zijn óók PvdA-leden, en zij accepteren het standpunt van Wouter  Bos niet. Maar zij gaan hun partij niet verlaten en hebben liever dat Bos gaat, en zijn standpunt meeneemt.

Daarmee openbaart zich een diepe kloof tussen de gematigden en de radicalen, waarbij – en dat moet gezegd – de laatsten een onverzettelijk standpunt innemen: islam eruit, punt. Ik noem ze niet voor niets radicalen, maar vel daarmee geen waardeoordeel; hun standpunt is hun goed recht.

Maar van welke kant je hun standpunt ook bekijkt, radicaal is het in alle opzichten want een compromis inzake het onderwerp is met hen kennelijk niet mogelijk. Bos heeft het in zijn speech immers geprobeerd, en zijn standpunt werd van tafel geveegd.

Nu staat hij voor een nog groter probleem dan hij al had. Was de waterscheiding tussen de sociaal-democraten (aangevoerd en -gewakkerd door de Rooie Veren en de verkiezing van Mariëtte Hamer tot fractievoorzitter) enerzijds en de sociaal-liberalen (de Frans Timmermansen, Rick van der Ploegen en Wouter Bos zelf) nog overzichtelijk, nog geen drie weken na het congres is de chaos compleet.

Want waar de sociaal-democraten en de sociaal-liberalen op sociaal-economische issues tegenover elkaar staan, loopt de cultureel-maatschappelijke kloof tussen gematigden en conservatien weer dwars door hun rangen heen. De loopgraven lijken daarmee op een kruis, een ‘X’. En iedereen beschiet elkaar. Het dreigt uit te monden in een heuse burgeroorlog binnen een politieke partij.

Bos poogde in zijn speech te binden. Hij appelleerde duidelijk aan hen met een redelijk verstand . De extremisten op de vleugels van de partij, dat zijn de mensen die wat hem betreft mogen gaan. Want Bos en de zijnen weten dat de keuze voor één van de vleugels, de andere vleugels onherroepelijk wegjaagt.

Maar het redelijk verstand maakt rap plaats voor de emotie. De keuze lijkt nu voor Bos gemaakt te worden door de partijleden. De balans sloeg tijdens het PvdA-congres op sociaal-economisch vlak door naar de sociaal-democraten, en in het sociaal-liberale smaldeel zwelt de kritiek aan.

Het is echter nog niets vergeleken bij de storm die nu aan het opsteken is over de plaats van de islam in Nederland.  Dit brandbare onderwerp laat zich niet zo makkelijk blussen door een paar compromissen over een motie tijdens een congres.

Om deze reden is het wellicht een optie om het dan maar te laten komen tot een catharsis, opdat iedereen binnen en buiten de PvdA weet waar de partij nu echt voor staat op dit onderwerp.

Daarvoor hoeft Bos overigens geen actie te ondernemen. De lont is al aangesloten op het kruitvat, en hij sist en knettert.