Een wanhopige steen in de vijver

Met de moed der wanhoop dreigt Europarlementariër Paul Tang zich kandidaat te stellen voor het lijsttrekkerschap van de Partij van de Arbeid. Hij weet zelf waarschijnlijk ook wel dat hij zoiets niet zou winnen. Tang wil vermoedelijk vooral een signaal afgeven: dat er ook echt iets te kiezen moet zijn bij een eventuele lijsttrekkersverkiezing omdat de PvdA in zijn beleving anders grote schade oploopt.

Indien wat de Volkskrant schrijft klopt, heeft de PvdA een probleem. Al enige tijd stevent de partij af op wat op zijn best lauwe lijsttrekkersverkiezingen zullen worden — als er überhaupt zo’n verkiezing komt. Een vermoeide Diederik Samsom riep een klein jaar geleden intern zelf om het hardst om zo’n verkiezing, naar verluidt om die te verliezen en met opgeheven hoofd door de zijdeur af te kunnen gaan.

Maar in zijn houding is sinds de zomer iets veranderd. Defaitisme heeft plaatsgemaakt voor hernieuwde strijdbaarheid. Hij vindt dat ‘zijn’ kabinet met de VVD veel zaken ten goede heeft veranderd en het ergert hem dat dit niet zo opgevat wordt door met name de eigen (voormalige) achterban, die in peilingen uitwaaiert richting SP, Groenlinks, D66 of de categorie niet-stemmers.

 

“Defaitisme heeft bij Samsom plaatsgemaakt voor hernieuwde strijdbaarheid”

 

Hierin wordt hij gesteund door vrienden als Jeroen Dijsselbloem, die best nog een rondje met de VVD zou willen regeren als het daarop uit zou draaien. Dijsselbloem en Samsom zijn niet de enigen die met trots terugkijken op hun kabinet. Deze groep verzet zich tegen de aanzwellende groep PvdA’ers die vindt dat het roer om moet en dat de PvdA weinig heeft om trots op te zijn na vier jaar Rutte-II.

Monteurs versus Ideologen
Het laat zich misschien nog het beste verbeelden in een strijd tussen de Monteurs en de Ideologen.

Samsom en Dijsselbloem zijn monteurs. Techneuten. Problemen zijn er om op te lossen, als het kan op een wat linksige manier – maar het probleem moet hoe dan ook opgelost. Dus als het niet kan zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan.

Het is een wat Haags-bestuurderige manier om naar zaken te kijken en komt vaker voor in die kringen, zeker onder mensen die al wat langer in de Tweede Kamer en op ministeries rondlopen. Het zijn veelal pragmatici die niet zo veel hebben met dat ‘gedoe over visies’.

En ja, je kunt er premier mee worden – zie Kok, Balkenende, Rutte.

Aan de andere kant bevinden zich de Ideologen, mensen die vinden dat problemen het symptoom zijn van grotere ontwikkelingen. De zorg moet radicaal anders, sectoren genationaliseerd, regeringen moeten weer meer gaan investeren en minder bezuinigen.

Paul Tang – voormalig Kamerlid voor de PvdA, econoom en lange tijd genuanceerd – manifesteert zich in toenemende mate als Ideoloog. En hij maakt zich klaarblijkelijk zorgen dat zijn partij in de greep van de Monteurs blijft.

Team Samsom zou logischerwijs liever niet zien dat uit het verkiezingsprogramma al te veel kritiek blijkt over de maatregelen van Rutte-II, bijvoorbeeld door veel voorstellen om beleid terug te draaien.

Wie is Lodewijk Asscher?
Interessant in dit alles is de positie van Lodewijk Asscher, de Twijfelende Kroonprins. Dankzij zijn politieke antenne en natuurlijk ingebouwde behoedzaamheid naar buiten toe is nog niet helder in welk kamp hij staat. Niettemin wordt hij door zijn omgeving regelmatig aangeduid als de meest linkse PvdA’er in het kabinet.

Hij nam het stokje van Job Cohen over bij de Wiardi Beckman Stichting toen dat wetenschappelijk bureau midden in het opstellen van een set denkrichtingen zat, dat uitmondde in het toch vrij linkse rapport Van Waarde. Hij is ook lid van Policy Network, een pan-Europese denktank van sociaaldemocraten, opgezet door vertrouwelingen van Tony Blair. Daar nam Asscher het stokje over van Wouter Bos.

Bij Policy Network zul je een Jeremy Corbyn of Emile Roemer niet snel aantreffen. Maar Asscher denkt er graag mee over uitdagingen voor linkse partijen. Daaruit spreekt in ieder geval betrokkenheid.

 

“Asscher heeft nog niet veel politiek profiel gemaakt”

 

Asscher’s natuurlijke voorzichtigheid heeft als bijwerking dat hij niet veel politiek profiel heeft gemaakt op thema’s die op dit moment velen beroeren. PvdA’ers kunnen dan intern van alles roepen over hoe zij hem zien, en dat hij het meest linkse schoffie van de club zou zijn, daar heeft niemand iets aan zolang dat niet publiek gemeengoed is.

Dit gebrek aan politiek profiel op brandende thema’s zorgt er ook voor dat mensen Asscher vanzelf indelen bij de Monteurs. Hij is immers al vier jaar vice-premier en lid van Team Samsom. Dus waarom zou hij anders zijn?

Als Asscher überhaupt in de ring stapt, al dan niet aangemoedigd door Tang, dan zal hij dus ook duidelijker moeten zijn in welke zaken hij op welke manier anders wil — óók in het verkiezingsprogramma.

‘Liever niet met de VVD’
Wie de lijsttrekker ook wordt bij de PvdA, er zullen vrij scherpe keuzes gemaakt moeten worden. Gaat de partij over links-links en een meer SP-achtige koers varen, zoals Tang voorstaat, of houdt de PvdA een gematigd-linkse koers aan zoals nu het geval is?

Voor veel strategische stemmers uit 2012 staat vast dat zij op Samsom stemden om Rutte uit het Torentje te houden. Vervolgens zorgde hij er juist voor dat Rutte weer premier werd. Wil de nieuwe lijsttrekker flink wat van die kiezers terug halen om weer de strategische keuze van linksige kiezers te worden, dan zal op een geloofwaardige wijze afstand genomen moeten worden van de VVD.

Asscher heeft al eens gezegd dat hij liever niet meer met de VVD regeert. De brandende kwestie wordt dan hoe hij afstand neemt zonder de eigen verworvenheden van Rutte-II bij het grofvuil te zetten. De vraag is hoe geloofwaardig dat laatste is.

Om te voorkomen dat de nieuwe PvdA-leider — wie het ook is — daarin slaagt, zal Emile Roemer vaak gaan herhalen dat de PvdA ook straks weer gewoon bij Rutte aanschuift.