De berichten over de dood van de Partij van de Arbeid zijn schromelijk overdreven. De opdracht voor een bindende, centrumlinkse partij wordt met de dag urgenter. Hoe meer de inkomensverschillen toenemen, hoe groter de noodzaak voor een partij zoals de PvdA in het politieke midden.
Zie dit bericht, en dit, en hier, en je schrikt je te pletter. Het bericht gaat over toenemende inkomensongelijkheid in de Verenigde Staten. De afgelopen 30 jaar verdiende een steeds kleinere groep Amerikanen het leeuwendeel van het inkomen in de VS. De rest, die steeds kleiner werd, moest worden verdeeld over een steeds grotere groep mensen. Gevolg: de middenklasse krimpt. Waarom is dit belangrijk? Omdat we dit soort berichten ook in Nederland kunnen verwachten.
We zien die krimp ook in Groot-Brittannië. De rot is ook daar ingezet. Banen verdwijnen en de banen die ervoor in de plaats komen betalen minder, terwijl de kosten van levensonderhoud (zorgkosten!) alleen maar blijven stijgen.
De angst voor dit proces leeft ook hier in Nederland. Meer mensen tonen zich bezorgd over de toekomst van henzelf, en vooral hun kinderen. De angst dat de (klein-)kinderen het sociaal-economisch veel moeilijker gaan krijgen neemt toe. Die zorgen gaan over pensioenen, maar ook werk (zijn er straks wel genoeg banen?) en zorgverzekeringspremies.
Regeringen roepen op tot loonmatiging omdat dit goed is voor de concurrentiepositie van Nederland. Maar de kosten van levensonderhoud blijven stijgen terwijl de dekking van het zorgaanbod steeds meer uitgekleed wordt. Als het zo doorgaat, kan je jezelf als premiebetalende burger af gaan vragen waar je uberhaupt nog al die premies voor betaalt. Het zorgpakket wordt immers kleiner terwijl de zorgpremies ieder jaar hoger worden.
Op een gegeven moment knapt er iets. Mensen in de middenklasse – de grootste groep Nederlanders die de rekeningen betaalt – voelen zich onder druk gezet, en er komt een moment dat zij “genoeg!” roepen. Zeker als het aantal goedbetalende banen af gaat nemen, wat nu al het geval is. Wie kent er niet 45-plussers die alle zeilen bij moeten zetten om aan het einde van de maand een centje over te houden? En dit zijn geen ‘zielige mensen’, zoals sommige cynici zorgafhankelijken nu al noemen. Wie heeft niet de verhalen gelezen over misbruik, over zakkenvullers, over graaiers?
Wat gebeurt er als het “genoeg!” is? Het draagvlak onder het systeem van solidariteit neemt af. Het idee dat je meebetaalt aan de zorgverzekering van de buren wordt steeds minder aantrekkelijk als je eigen maandelijkse zorgkosten almaar blijven stijgen. De kans wordt groter dat je dat zat bent, en de buurman het dak op kan: je betaalt zelf al veel voor je eigen kosten van levensonderhoud, laat de buurman dat zelf dan ook doen.
Krimp
Het problematische is dat juist dit proces de middenklassekrimp versnelt. Politieke partijen die niet geloven in solidariteit worden gekozen in de regering en werken mee aan de ondergraving ervan. De buurman wordt inderdaad losgelaten en iedereen gaat voor zichzelf betalen; de kosten worden niet meer gedeeld. Maar worden de kosten daardoor minder? Nee. Aan het einde van de maand ben je nog steeds veel geld kwijt.
Sterker nog, doordat niemand meer aan elkaars zorgkosten meebetaalt moet je zelf méér gaan betalen. Resultaat zal zijn dat je op meer vlakken minder wil gaan bijdragen aan het wel en wee van de buurman. En zo voorts, en zo verder. Een neerwaartse spiraal die uiteindelijk leidt tot verwijdering en meer ‘wij-zij’. Meer armen die armer worden, en rijken die rijker worden. Daar gaan landen aan kapot. Die neerwaartse spiraal moet gestopt.
Dat is de grote uitdaging voor de komende 30 jaar in Nederland, maar niet alleen in Nederland: het tegengaan van de afkalving van de middenklasse, de kurk waar een moderne maatschappij op drijft.
Een sterke overheid kan, onder democratische controle, pogen die afkalving tegen te gaan. De overheid als middel, niet als doel. Niet door minder, maar door méér solidariteit te bewerkstelligen. Die dan dus wel van twee kanten moet komen, want solidariteit betekent niet een éénrichtingsverkeer van geld van de ene bevolkingsgroep naar de ander. Solidariteit is tweerichtingsverkeer.
Dus ja, wederkerigheid. Dat jij 40 uur per week werkt en een flink deel van je inkomen afdraagt aan de belastingen terwijl de buurman de hele dag thuis zit, draagt niet bepaald bij aan je draagvlak voor solidariteit. Is de buurman werkloos en betaal jij mee aan zijn uitkering, dan is het voor je gevoel van rechtvaardigheid normaal dat de buurman met een ploegje anderen de straat helpt schoonhouden. Een oogje in het zeil houdt, straatcoach is, vrijwilligerswerk doet.
De PvdA heeft het altijd als haar opdracht gezien mensen te emanciperen, te verheffen. Als je de storm ziet die steeds meer mensen juist uit die middenklasse zal gaan verjagen, en die het steeds meer mensen onmogelijk maakt die middenklasse binnen te stromen, dan is het duidelijk dat emanciperen en verheffen nog steeds de opdracht is. De middenklasse moet op zijn minst even groot blijven, maar liever nog groeien, gezien de uitdaging van de vergrijzing. Misschien wordt die opdracht de komende jaren wel urgenter dan ooit.
Communicatiestrateeg en schrijver van het boek ‘Megafoonpolitiek‘. Op Twitter te vinden als @kajleers. Politiek bewust, voormalig financieel-economisch journalist, muziekmaker, professionele kletskous, schrijver. Geeft ook social media-trainingen, denkt graag met je mee over communicatiestrategie. En ja, content is en blijft King.