De PvdA beschaamt het vertrouwen

Zelden was een nederlaag voor de Partij van de Arbeid zo terecht, en zelden hebben zoveel PvdA’ers zich afgevraagd hoe het toch zo gekomen is. Vreemd, want de reden is eenvoudig: de PvdA leverde omwille van Haagse machtsspelletjes te veel in. En negeerde daarmee de eigen kiezer, die de PvdA daarvoor nu fors afstraft.

Mensen zijn bang. Angstig voor wat de toekomst hen brengen gaat. Velen vrezen dat hun eigen kinderen het slechter gaan krijgen. Dat banen die vertrokken zijn, nooit meer terug komen. Dat zij, of hun kinderen, minder pensioen zullen krijgen. Dat alles duurder en duurder zal worden, terwijl het eigen inkomen niet meestijgt. Bang dat wat nu in Kanaleneiland in Utrecht en de Diamantbuurt in Amsterdam gebeurt, ook bij hen zal gaan gebeuren.

Lees alle analyses van de afgelopen weken over de vraag waarom de PvdA zo zwaar verloor er op na, en er wordt een duidelijke rode lijn zichtbaar. Er is sprake van een beschaamd vertrouwen. De PvdA deed veel spraakmakende beloftes, maar loste te weinig ervan in. Het CDA heeft tijdens verkiezingen nooit een mening en hoeft dus geen beloftes te breken. Als je niets belooft, kan niemand je iets kwalijk nemen.

Tijdens de ongelooflijk impopulaire afbraakkabinetten Balkenende-I, -II en -III stond de PvdA in de oppositie stelselmatig hoog in de peilingen. Er was een geloof dat de PvdA antwoorden bood voor de angst. Maar dat hield op toen Wouter Bos het CDA niet uitsloot als regeringspartner. Toen begon de kentering. De toon was gezet en blijft sindsdien doorzingen.

De kiezer voelt zich in zijn vertrouwen beschaamd, en dat uit zich in vier centrale klachten.

Ten eerste heeft de PvdA veel ingeleverd ten behoeve van het CDA. Resultaat: de gedachte dat de PvdA alles doet om maar te kunnen regeren.

Ten tweede durft de PvdA geen beslissingen te nemen die het CDA irriteren. Daarmee is de perceptie dat de PvdA het niet aandurft het CDA boos te maken. Zie de idiotie rond de Joint Strike Fighter; Nederland staat nog steeds met één voet in het financiële graf omdat het CDA dreigde met een kabinetscrisis. Resultaat: de PvdA-kiezer voelt zich geschoffeerd.

Ten derde stelt de PvdA zich te weinig op als beschermheer van sociale verworvenheden die de PvdA ooit zelf introduceerde. Zoals de AOW, maar ook de AWBZ. Het terugdraaien van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO), een hervormingsgedrocht van het CDA-VVD-D66-kabinet, daar begon de PvdA niet aan. Resultaat: de kiezer ziet de PvdA niet meer als goede hoeder van verworvenheden. Alles lijkt bespreekbaar voor de PvdA.

Ten vierde heeft de PvdA dankzij de gemeenteraadverkiezingen van 2006 juist de macht in die steden waar de criminaliteit onder Marokkaanse jongeren het grootst is . Maar veel problemen blijven onopgelost. Zoals in de wijk Kanaleneiland in Utrecht, waar sinds 2007 een hek de bewoners scheidt van het straattuig, en dat er nog steeds staat. Resultaat: de kiezer ziet de PvdA als partij die problemen niet oplost.

Na de verkiezingsnederlaag van 2006 stond een vernieuwingsbeweging op, Rooie Veren, die de PvdA de ideologische veren wilden teruggeven die Wim Kok eerder had afgeschud. Precies om te voorkomen dat de partij zou gaan zwalken zodra de populariteit van de leidende poppetjes af zou nemen – wat dus gebeurde. Twee congressen later werden de meeste procedurele voorstellen van de Rooie Veren overgenomen door de partij.

Maar nu blijkt dat met de inhoudelijke punten gemarchandeerd wordt. PvdA-leider en verantwoordelijk minister Wouter Bos heeft niets gedaan met de aangenomen motie over topinkomens. Bos spreekt over codes voor PvdA-bestuurders, maar dat is niet wat de motie de partijleiding opdraagt. Die gaf opdracht te komen met concrete maatregelen, iets wat zij tot op heden nagelaten heeft. En dat terwijl kiezers het gegraai spuugzat zijn. Bos zegt dan dat het weinig zin heeft zoiets voor te stellen, omdat het CDA tegen is. Maar dat betekent niet dat je het dan maar moet laten. Bovendien: het lukt het CDA toch ook om tóch nog de Joint Strike Fighter binnenboord te houden? Bos moet eens wat CDA-ruggengraat tonen.

Ook werd een motie over het ontslagrecht aangenomen. Die houdt in dat de PvdA iedere vorm van versoepeling van het ontslagrecht afwijst, totdat zeker is dat hervorming niet leidt tot een massa-ontslag van kwetsbare groepen, zoals ouderen en gehandicapten. Betrouwbare bronnen melden dat Bos in principe vóór het versoepelen van het ontslagrecht is. Dat mag zo zijn, hij heeft te maken met zijn partij.

Het beeld is dat van een stuntelende partij waarbij een coherente strategie naar de kiezer toe ontbreekt. De partijleider blijkt in interviews bovendien een kletsmajoor te zijn die soms meer zegt dan goed is voor de partij. Het ware beter als de partijleiding zich concentreert op wat men zich voorgenomen heeft of opgelegd heeft gekregen, en tijdens interviews op de bal te focussen.

De PvdA ontbeert een duidelijk ideologisch profiel en zwabbert alle kanten uit, waardoor ze op verschillende momenten verschillende groepen kiezers aanspreekt die net zo snel weer weg kunnen zijn, zoals bleek tijdens de Europese verkiezingen, en de verkiezingen van 2006. Het is tijd om te stoppen met het nastreven van non-ideologisch pragmatisme. Dat leidt tot de grillige leegte van een D66.

Alles bijeen moet de les voor de PvdA onder Wouter Bos zijn dat de PvdA na Fortuyn beterschap beloofde, maar dat het die belofte niet inloste. Wouter Bos zegt regelmatig: “politiek is niet voor bange mensen”, en ook: “regeren gaat van ‘au’”, omdat er soms compromissen moeten worden gesloten.

Welnu, het is tijd om te stoppen met bang zijn, en de PvdA heeft al te vaak “au” gezegd. Tijd voor actie. Anders ondernemen de kiezers actie.