De begrafenis van Zita Swoon

Het moest het ‘Feest van Zita Swoon’ zijn, zo stond op de poster. Maar het optreden in Paradiso gaat waarschijnlijk de geschiedenisboekjes in als één van de slechtste uit de roemrijke geschiedenis van de band rond frontman Stef Kamil Carlens. Het ‘feest’ deed eerder denken aan een afscheid van een band die weet dat het hoogtepunt verleden tijd is.

Want het wilde allemaal niet lukken in de Amsterdamse poptempel. Dat was aan van alles te merken, in het bijzonder aan Stef Kamil Carlens zelf. De dirigent, de muziekschrijver, de creatieveling, het podiumdier moest alle zeilen bijzetten om het publiek in trance te brengen. Maar dat lukte slechts sporadisch, om niet te zeggen: precies twee keer.

Spinvis
De eerste keer was toen Erik de Jong, a.k.a. de Nederlandse artiest Spinvis, het podium betrad en een deuntje meespeelde met Zita Swoon. Stef Kamil Carlens had voor de gelegenheid het Zita Swoon-nummr ‘I feel alive in the city’ gemashed met het nummer ‘Bagagedrager’ van Spinvis. Dat werkte wonderwel, maar het succes kwam vooral op het conto van Spinvis. De tweede keer was tijdens ‘Moving through life as prey’, het enige nummer dat Zita Swoon speelde als toegift.

Zita Swoon doet er goed aan even bij zinnen te komen. Bij vlagen leek de Belgische band eerder op een combo-coverband die goede Zita Swoon-nummertjes in mambostijl verhaspelde dan op het spannende, magische groepje perfect op elkaar ingespeelde musici dat bijna 15 jaar lang musici-in-spé ertoe verleidde om hun tovenaarskinderen te willen zijn.

Tom Pintens, naast Carlens de tweede man, verliet de band in 2008 en voor ondergetekende was het de eerste keer dat hij Zita Swoon zonder Pintens zag. En wat een verschil. Er staat een soort leegte op het podium en dat merkte het publiek. Slechts zelden liet het duidelijk goedkeuring merken. Pas met het aantreden van de muziekdichter Spinvis schoot er een stroomstoot door het publiek. Maar helaas, na zijn vertrek verviel Zita Swoon weer in – durf ik het te zeggen? – obligate combobandmuzak die de harten niet sneller deed kloppen.

Oud versus Nieuw Zita Swoon
De vele bandwisselingen zijn duidelijk. Zij wreken zich nu. Eigenlijk zijn alleen Stef Kamil Carlens en drummer Aarich Jespers nog over als de originele leden van het collectief dat zich bijna 15 jaar geleden de naam Zita Swoon aanmat. Dat resulteert in een absolute dirigentenrol voor Carlens, die daardoor soms minuten lang met de rug naar het publiek gedraaid stond om zijn band aanwijzingen te geven. Dat helpt de band niet bepaald in de verplichte queeste om contact te leggen met het publiek, om de energie te zenden die terug komt. Carlens merkte het waarschijnlijk zelf ook, want op de helft van de show trok hij alles uit de kast en hulde hij zich opzichtig in de mantel van showman. Dansend, rondrennend en springend beukten zijn stembanden in op de microfoon.

Ja, dat leverde energie op. Maar te veel goede Zita Swoon-nummers werden verhaspeld in de grote mambomachine die de band live geworden lijkt. Het is zeer goed denkbaar dat je als artiest na 15 jaar liedjes wel eens wat anders wilt spelen, of ze in een nieuw jasje wilt steken. Maar je moet nooit uit het oog verliezen dat veruit de meeste fans naar je komen kijken omdat je je liedjes live mooier kunt maken. Niet anders.

Sommige typische Zita Swoon-nummers werden zodanig verbasterd dat er zelfs van het refrein weinig overbleef en toehoorders aan de hand van de songteksten maar moesten ontdekken wat er eigenlijk gespeeld werd. Meezingen was er nauwelijks bij.

Thom Barman
Zelfs Thom Barman, dEUS-frontman en door Carlens gevraagd om een deuntje mee te zingen, wist geen vuur in het optreden te brengen. Het publiek glimlachte, maar ook hier werd de zaal niet afgebroken. Dat lag niet aan schavuit Barman, die met zijn bekende nonchalante bravoure en dito sigaret het schavot betrad. Het hielp niet dat het geluid van Barman’s gitaar niet verder reikte dan het podium, en de viool van dEUS-lid Klaas Janszoon tot zijn frustratie niet versterkt werd. Janszoon luchtte zijn woede door briesend als een stier op enkele pedalen te stampen en de geluidsman aan de zijkant van het podium te vervloeken terwijl Zita Swoon en Barman vergeefs hun best deden op een cover van The Velvet Undergroud.

Naast dit alles viel de saxofonist / fluitist op. Die behoort nu tot wat Carlens op Zitaswoon.com ‘Big Zita Swoon’ noemt, kennelijk zijn versie van een big band. De saxofonist verstaat zijn kunsten, maar is overbodig en slaat de plank volledig mis. Zonder dat de goede man er iets aan kan doen is hij een stoorzender die het typische geluid van Zita Swoon verbloemt, de doorgaans juist zo goed getimede stiltes in de composities dichtsmeert. Je kunt ook een muzikant teveel toevoegen aan een big band, zo bewijst Carlens.

Doek valt
De toegift na meer dan twee uur mambo-covers van Zita Swoon bestond uit ‘Moving through life as prey’. De live-versie van dit nummer is in vele gedaantes altijd beter dan de originele studioversie, en ook dit keer stelden Carlens en achtergrondzangeressen niet teleur. Ingetogen, met overgave en breekbaar. Eindelijk dook de bekende Zita Swoon-betovering op, één die in ieder geval het publiek nooit zal vervelen.

Carlens rekte het nummer door de microfoon neer te leggen en akoestisch verder te rekken. De hint kwam niet over; niemand zong mee.

Zichtbaar teleurgesteld verliet Carlens het podium van Paradiso. Kort daarna maakte iemand anders naast het podium – de manager? – een gebaar naar de techniek: een vinger die een snijdende beweging langs de keel uitbeeldde. Niet nog een toegift, het is klaar.

Inderdaad. Als Zita Swoon in Paradiso een nieuwe toetssteen neerzette voor de komende jaren, dan is het klaar.

Kaj

Communicatiestrateeg en schrijver van het boek ‘Megafoonpolitiek‘. Op Twitter te vinden als @kajleers. Politiek bewust, voormalig financieel-economisch journalist, muziekmaker, professionele kletskous, schrijver. Geeft ook social media-trainingen, denkt graag met je mee over communicatiestrategie. En ja, content is en blijft King.