De senatoren Roger van Boxtel (D66) en Arjan Vliegenthart (SP) hadden weinig tijd nodig om twee dingen voor elkaar te krijgen: de basis leggen voor een coalitie van D66, VVD en SP en Groenlinks voor het blok zetten. Meedoen of eruit. Groenlinks wierp geen blokkades op. En zo pakt D66 het initiatief toch weer terug voor een coalitie zonder PvdA in Amsterdam.
D66, SP, VVD en Groenlinks moeten gaan onderhandelen voor het vormen van een bestuur. Dat is het advies dat verkenners Van Boxtel en Vliegenthart maandag 19 mei presenteerden.
Door de SP toe te voegen aan de eerdere (en stuk gelopen) onderhandelingsronde tussen D66, VVD en Groenlinks, regelen Van Boxtel en Vliegenthart dat Groenlinks comfort geboden wordt, zoals dat heet. Met een maatje op links, de SP, moet Groenlinks nu toch verleid worden om met D66 en VVD in zee te gaan.
Eerder stuitte een coalitie met D66 en VVD bij Groenlinks nog op groot verzet. Politiek leider Rutger Groot-Wassink was er klaar mee dat D66-leider Jan Paternotte steeds weer met de VVD kwam aanzetten, ondanks duidelijke waarschuwingen van Groenlinks om dat niet te doen. Maar Van Boxtel en Vliegenthart gaven aan dat in de gesprekken geen van de partijen blokkades heeft opgeworpen. En dus ook niet Groenlinks.
De positie van links is in de onderhandelingen in principe versterkt dankzij de komst van de SP. Groenlinks kan niet verweten worden huid en haar te verkopen om met D66 en VVD toe te treden tot een coalitie. Daarmee is een grote angst van Groenlinks weggenomen die post-Kunduzakkoord een grote rol speelde in de psyche van de partij. Linkse kiezers vonden de medewerking van Groenlinks aan een akkoord met rechtse partijen verraad. Dat mocht niet nog een keer gebeuren. Die zorg is met het aanschuiven van de SP weggemasseerd.
Daarnaast vinden D66 en VVD nu niet één, maar twee linkse partijen tegenover zich aan de onderhandelingstafel. Met name de VVD zal moeten schikken, zeker als (delen van) het eerder gesloten basisakkoord van D66 en Groenlinks leidend zijn.
College
Qua stemverhoudingen in het college worden de onderhandelingen lastig. In Utrecht bestaat ook een bestuur van D66/Groenlinks/VVD/SP. D66 en Groenlinks leveren beiden twee wethouders, VVD en SP allebei één. Zo heeft links drie wethouders en rechts ook, met VVD-burgemeester Van Zanen die eventueel een knoop kan helpen doorhakken in het voordeel van het rechtse smaldeel van D66 en VVD.
Maar in Utrecht zijn de verhoudingen in de raad anders. Waar Groenlinks in Amsterdam 6 zetels heeft, zijn het er in Utrecht 9. D66 Amsterdam (14 zetels) moet over wethoudersposities onderhandelen met drie partijen die alle drie 6 zetels hebben. Zij zullen hun wensen hebben in verhouding tot hun zetelaantallen. Groenlinks en SP, maar ook de VVD zullen garanties willen. Wederom een hele puzzel om uit te zoeken.
Alle ballen op Groenlinks
Hoe dan ook heeft D66 het initiatief weer terug. De SP heeft zichzelf de onderhandelingen in geloodst – historisch voor die partij – en zal de plek aan de onderhandelingstafel niet snel weer los laten. De partij plaatst zichzelf zo in een gouden kooi en die wetenschap zullen D66 en VVD uitbuiten.
Dat zal Groenlinks zich moeten beseffen. De partij zit als zwakste broeder aan tafel. Voor de coalitie D66/VVD/SP (26 zetels) is Groenlinks getalsmatig niet nodig. Dit kan natuurlijk voor zowel SP als VVD gelden maar deze partijen hebben de afgelopen weken zichzelf niet politiek in een hoek gezet. Groenlinks wel.
Een nieuw vertrek van Groenlinks zal door D66 en vooral de VVD met een schouderophalen worden afgedaan en de positie van de SP versterken. Een opnieuw snevende coalitieonderhandeling kan D66-leider Paternotte zich politiek immers niet meer veroorloven. Om dat te voorkomen zal hij de SP dan moeten steunen tegen de VVD. Maar dit gaat pas spelen als de onderhandelingen tussen D66, VVD, SP en Groenlinks al begonnen zijn. Groenlinks kan ook nu al besluiten niet mee te doen en de SP in zijn eentje laten onderhandelen met D66 en VVD — een ongelukkige combinatie voor de socialisten.
Natuurlijk doe je als politieke partij mee aan verkiezingen om idealen te realiseren. Maar het risico is dat Groenlinks mee gaat doen aan de onderhandelingen, om dan pas te beseffen dat VVD en D66 toch weer zaken doordrukken die voor Groenlinks onaanvaardbaar zijn. Dan wordt het heel lastig om er zonder politieke kleerscheuren uit te stappen, zoals dat Groot-Wassink na de stukgelopen onderhandelingen met D66 en VVD wel lukte.
Vanavond (maandag 19 mei) vergadert de Groenlinks-fractie over het advies. Onbekend is of Andrée van Es, die erg graag door wil als wethouder, en Maarten ‘wij gaan niet met de VVD’ van Poelgeest erbij zijn.
Update: Groenlinks heeft na lang beraad (dat dan weer wel) besloten niet mee te gaan onderhandelen. Daarop zei de SP ook niet meer mee te willen doen. De chaos is compleet.
Communicatiestrateeg en schrijver van het boek ‘Megafoonpolitiek‘. Op Twitter te vinden als @kajleers. Politiek bewust, voormalig financieel-economisch journalist, muziekmaker, professionele kletskous, schrijver. Geeft ook social media-trainingen, denkt graag met je mee over communicatiestrategie. En ja, content is en blijft King.