Ligt Bos echt onder vuur, of is het voorbedachte rade?

Margreeth de Boer, voormalig PvdA-minister van VROM onder Paars, bekritiseerde deze zondag 12 november de campagne en de strategische keuzes van de PvdA onder leiding van lijsttrekker Wouter Bos. De partij moet volgens haar nu onomwonden kiezen voor een linkse coalitie met GroenLinks en SP, en afstand nemen van het CDA vóór het te laat is, aldus De Boer in een uitzending van Buitenhof. Nu stond De Boer vroeger al te boek als behorend tot de linkervleugel van de PvdA, en ook een beetje als een ‘loose cannon’, maar men kan zich afvragen in hoeverre zij daar zat zónder van tevoren overlegd te hebben met de PvdA-campagne.

Mark Rutte, lijsttrekker van de VVD, zei in de uitzending van Buitenhof “verbijsterd” te zijn over het feit dat oud-PvdA-prominenten zo kritisch naar buiten traden over de leider van hun partij, en dat met nog maar 10 dagen te gaan vóór de verkiezingen.

Noem mij paranoïde maar het gaat er bij mij niet in dat De Boer, en overigens oud-PvdA- senator Joop van den Berg, daar zaten zónder eerst het één en ander afgestemd te hebben met Bos en zijn campagneteam. Vooral De Boer mag dan bekend staan als een soort outsider die wel vaker tegen het zere been van de PvdA aanschopte, haar mogelijke gebrek aan loyaliteit gaat echt niet zó ver dat ze in het midden van een cruciale verkiezingscampagne, waarin de PvdA kwetsbaarder is dan in 1994, zomaar even Bos in de wielen gaat rijden. En al helemaal niet in een programma als Buitenhof, waar complete campagneteams dezer dagen naar kijken, notitieblok en opnameapparatuur in de aanslag om ieder uitgesproken woord op een goudschaaltje te wegen. Zoals de befaamde Hunter S. Thompson al zei: “In politics, there is no such thing as paranoia, bubba.”

Het zou daarom handig zijn als achterhaald kon worden wie nou wie opgebeld heeft. Benaderde de Buitenhof-redactie De Boer na een tip van iemand uit haar omgeving? En zo ja, waarom ging zij daar dan zitten, wetende dat ze de lijsttrekker van haar partij mogelijk schade zou kunnen toebrengen? Of benaderde zij, of iemand uit haar omgeving, Buitenhof? En zelfs als een redacteur van Buitenhof dacht een ‘scoop’ te hebben door een tip te krijgen, in hoeverre was die tip dan wel of niet voorgekookt?

De redactie van Buitenhof staat bekend om haar scoringsdrift. Al jaren is de gouden regel dat er per uitzending op zijn minst één spraakmakend persbericht de deur uitmoet opdat andere media Buitenhof quoten als bron. Wil een Kamerlid van een (grote) partij in de uitzending, dan zal hij of zij op zijn minst moeten toezeggen om Kamervragen te stellen over het onderwerp waarover gepraat gaat worden. (Mits het onderwerp aanspreekt, uiteraard.) Men wist, kortom, dat De Boer daar niet ging zitten om een leuk verhaal af te steken over de Rijksuniversiteit Groningen. Sterker, als ze het daarover niet wilde hebben, was ze vast niet eens uitgenodigd, zo kort voor cruciale verkiezingen.

Dus waarom zat De Boer daar dan haar kritiek te spuien en aan te dringen op een keuze voor links door de PvdA? Welnu, misschien omdat het voorgekookt is. Met voorbedachte rade, dus. De woorden van De Boer passen namelijk helemaal in de ontwikkeling van de afgelopen dagen, waarin zelfs Bos zelf voorzichtig en stapje voor stapje steeds meer richting de SP gaat. Eerst zei hij een coalitie met GroenLinks en SP “fantastisch” te vinden indien die mogelijkheid er zou zijn, en twee dagen later sprak hij zich indirect zelfs uit vóór een linkse coalitie – mits de PvdA de grootste zou worden, natuurlijk. Sinds enkele dagen zijn er uit PvdA-kringen steeds meer signalen dat de deur naar vooral de SP steeds meer opengezet wordt. In dat licht bezien zijn de uitspraken van De Boer niet meer dan wéér zo’n signaal. Maar de vraag is: waarom op deze manier.

Het antwoord is tweeledig. Ten eerste is de PvdA lichtelijk in paniek want het op het laatste moment overlopen van SP-stemmers naar de PvdA – bijna een automatisme tijdens de vorige drie verkiezingen – lijkt dit keer niet te gebeuren. Sterker, met iedere peiling wint de SP zetels waar de PvdA die verliest. Het actiever bij de SP weghalen van kiezers is dan ook het doel. Marijnissen weet dat en doet er daarom alles aan om dit te voorkomen. Zegt Bos dat hij een coalitie met CDA en SP ziet zitten, in een klassieke poging om Marijnissen te coöpteren, dan slaat Marijnissen genadeloos de deur dicht. Conclusie na ieder probeersel: Trucje mislukt. Het signaal van de SP: Marijnissen is best bereid de PvdA een handje te helpen maar alléén als Bos zich onomwonden uitspreekt vóór een linkse coalitie.

Het probleem is dat Bos dat nu niet zomaar meer kan, en dat is de tweede reden waarom de PvdA in ieder geval probeert aan te geven open te staan voor een linkse coalitie. Dat is voor Marijnissen – en voor veel SP-kiezers – nog steeds niet genoeg, maar als Bos morgenochtend in de Volkskrant onomwonden zegt dat hij gaat voor een linkse coalitie, is hij een dag later minstens 5 zetels kwijt van weifelende PvdA-stemmers die Balkenende liever niet terug zien als premier, maar die een linkse coalitie ook wat te ver vinden gaan. Daarbij draagt zo’n onomwonden keuze voor ‘links’ ook een enorm risico met zich mee, want het is verre van zeker dat door die openlijk gemaakte keuze minstens 5 zetels aan SP-stemmers de oversprong naar de PvdA zullen wagen. En dus is het lastig opereren voor de PvdA en probeert men nu kennelijk via ‘kritische outsiders’ Bos ertoe te bewegen om dan tóch de keuze voor een links kabinet te maken. Als uit de eerstkomende peilingen waardering blijkt voor een keuze voor links door de PvdA, kan Bos zijn conclusies trekken maar later alsnog suggereren dat hij min of meer ‘gedwongen’ werd om de keuze voor links te maken.

Het CDA en de VVD zouden het in één woord geweldig vinden als Bos zich persoonlijk en direct uit zou spreken voor een coalitie met de SP en GroenLinks, want dat is voor Balkenende en Rutte het signaal om bovenop Bos te springen en te proberen iedereen bang te maken voor een links kabinet. Verwacht herinneringen aan het kabinet-Den Uyl en de zogenaamde financiële rotzooi die Den Uyl’s linkse kabinet ervan gemaakt zouden hebben. (Dat het ’t kabinet Van Agt-Wiegel was dat die puinhoop veroorzaakte en niet Den Uyl, wordt dan voor het gemak even vergeten, óók door de zogenaamde ‘professionele’ parlementaire pers die veel wil weten van ruzies, maar niks van geschiedenis.) Opmerkingen als ‘met een links kabinet gaat het licht uit’, ‘Nederland gaat kapot met links aan het roer’, het zal allemaal de revue passeren.

Maar Bos zal wel twee grote voordelen hebben. Ten eerste zal zijn partij in een keer hét alternatief zijn voor Balkenende en zijn CDA, zeker als Bos zich kan opwerpen als ‘leider’ van links, en ten tweede zal hij de volksmennende gaven van Jan Marijnissen naast zich hebben, in plaats van tegenover zich. En met een SP die in de peilingen nu al groter is dan de VVD, waardoor Marijnissen door de media veel serieuzer wordt genomen dan tot nu toe, is dat geen overbodige luxe.

UPDATE 1: dat ging snel!

UPDATE 2: Nagedachte. En nu opeens verdringen de PvdA-prominenten zich rond de microfoons; Rick van der Ploeg heeft zich ook al gemeld, zij het met wat heftiger kritiek dan Margreeth de Boer. Kon je je bij De Boer nog afvragen of wat ze te melden had echt door haarzelf ingegeven was of door de PvdA-campagne, Van der Ploeg pakt een botte bijl, legt het hoofd van Bos op een stuk hout, en beukt erop los. Zeggen dat je je partijleider niet over vindt komen als een “standvastig leider” is niet gewoon kritiek, dat is in politieke termen gesproken een waterstofbom die BOEM doet, en dus kun je je afvragen wat Van der Ploeg bezielde. Had hij met zijn uitspraken het welzijn van zijn partij voor ogen? Klaarblijkelijk niet, dus wat dan? Is de strijd om het nieuwe partijleiderschap van de PvdA bij deze dan al geopend? Roeren ‘de vleugels’ zich nu al? Margreeth de Boer wordt tenslotte al jaar en dag ingedeeld bij de linkervleugel, en Van der Ploeg bij de rechtervleugel. Zal men de baby echt met het water weggooien…? Hoe dóm kun je zijn!?

Wellicht het énige lichtpuntje voor Bos: hij domineert nu al bijna 48 uur de media, al is het niet met de beste nieuwskoppen.

Kaj

Communicatiestrateeg en schrijver van het boek ‘Megafoonpolitiek‘. Op Twitter te vinden als @kajleers. Politiek bewust, voormalig financieel-economisch journalist, muziekmaker, professionele kletskous, schrijver. Geeft ook social media-trainingen, denkt graag met je mee over communicatiestrategie. En ja, content is en blijft King.