Een maand voor de verkiezingen op 9 juni is een voor de PvdA zorgwekkende trend zichtbaar: kiezers twijfelen nog over Job Cohen. Tegelijkertijd zakt het CDA steeds dieper weg. Zal die trend voor Balkenende doorzetten? En: piekt Mark Rutte te vroeg, of zet hij zijn opmars voort en salueert Nederland straks de eerste VVD-premier? Een update over de drie grootste kanshebbers op het premierschap.
CDA
Het lijkt definitief gedaan met het CDA onder leiding van Jan Peter Balkenende. Natuurlijk, de campagne duurt nog een maand en dat is in campagnetermen een eeuwigheid, maar in de peilingen stabiliseert het CDA niet eens, maar blijft in plaats daarvan inleveren. In een nieuwe peiling van TNS-Nipo deze week daalt het CDA naar 22 zetels, een diepterecord. In de peiling van Maurice de Hond levert de partij ook een zetel in en komt op 26. Aan de dalende trend komt maar geen einde. In de kiezersgunst komen is als een tanker besturen: het gaat allemaal heel langzaam. Het CDA zou daarom nu, met minder dan vier weken te gaan voor de verkiezingen, op zijn minst de neergang moeten hebben stoppen, om vervolgens te stabiliseren en dan in de laatste weken een stijgende lijn te hervinden doordat kiezers toch weer terugkeren op het oude nest omdat zij het gebrek aan affectie voor en vertrouwen in de lijsttrekker inleveren voor de wil om het gedachtengoed van de partij te willen steunen.
Het gedonder met staatssecretaris van Defensie Jack de Vries doet de partij bepaald geen goed en compliceert de mogelijkheden van De Vries om zich al te opzichtig met de campagne te bemoeien – al zal hij dat niet kunnen laten.
Grootste uitdaging: de partij is het initiatief kwijt, heeft geen centrale boodschap en is totaal reactief. De partij domineert op geen enkele manier een terrein van het politiek-publieke discours op dit moment. Het is, mede dankzij het vage verkiezingsprogramma, volstrekt onduidelijk welke drie, twee of zelfs één boodschap de partij wil zenden naar de kiezer, behalve dan dat de partij vindt dat de PvdA te links is en de VVD te rechts. Maar dat is geen boodschap waar mensen in kunnen geloven, dat is een strategisch argument voor in een vergadering met campagnemensen. Het CDA dient dus snel te komen met een centrale boodschap die kiezers raakt.
Mogelijk dat het CDA zich vanaf 20 mei kan neerzetten als de ‘redelijke’ bezuinigingspartij: dat is de datum waarop het CPB komt met doorrekeningen van de financiële onderbouwing van de plannen van alle partijen. Het schijnt dat het CPB niet al te best zal oordelen over de CDA-plannen, maar de VVD zou er nog slechter uitkomen.
VVD
Natuurlijk, er zijn nog bijna vier weken te gaan en in die periode kan onnoemelijk veel gebeuren om de hele zaak weer op de kop te zetten. Maar als VVD-leider Mark Rutte zelfs in de krant van het christelijke hol van de leeuw gaat spreken over zijn geloof en afkeer van socialisten, daarmee overduidelijk op zoek naar nog meer CDA-kiezers, dan weet je dat Rutte en de zijnen bloed ruiken. Het vertrouwen van de VVD doet vermoeden dat zij zich ook realiseren dat het CDA er erger aan toe is dan tot nu toe werd aangenomen. De Rutte-locomotief tuft rustig verder, zo af en toe stoppend bij kleine stations om een paar wachtende CDA- en PVV-zetels op te pikken, en gaat recht(s) op de eindbestemming af. In de peiling van TNS-Nipo komt de VVD op 30 zetels, van de 22 die ze nu hebben in de Tweede Kamer, en in de peiling van Maurice de Hond komen de conservatief-liberalen deze week zelfs op 34. Dat is dichtbij de all time high van de 38 Kamerzetels die de partij had in de periode 1998-2002.
Het wordt wat saai, maar het is niet anders: Rutte moet gewoon blijven doen wat hij nu doet. Recht zo die gaat, initiatief blijven nemen, en de PvdA blijven bashen om aan de kiezer op rechts duidelijk te maken dat alleen hij Cohen uit het Torentje kan houden. Veel meer valt er gewoon niet te zeggen. Prima campagne, rustig uitgevoerd. Wel moet men zich afvragen of er niet te vroeg gepiekt wordt.
Grootste uitdaging: niet nerveus worden en geen fouten maken. Want nu de VVD het zo goed doet en de media zich gaan realiseren dat Rutte serieus kans maakt op het premierschap, draaien de schijnwerpers zich naar hem toe. Dat is handig vanwege de aandacht en dus de kans op het trekken van nog meer kiezers, maar ieder klein foutje, iedere verspreking, iedere contradictie en – erger nog – iedere draai wordt dan tien keer feller uitgelicht.
Daarnaast is 20 mei misschien wel de belangrijkste dag voor de VVD in deze hele campagne. De CPB-doorrekening van de bezuinigingsplannen pakken naar verluidt niet gunstig uit voor de partij. Dat zal het moment zijn voor de PvdA en het CDA om de VVD keihard aan te vallen en de vermeende hardheid van het VVD-program tot een verkiezingsissue te maken. Als de CPB-doorrekening echt gehakt maakt van de financiële onderbouwing van de bezuinigingsplannen, dan is dat een directe aanval op het centrale thema van de VVD – de economie – en dan heeft Rutte een groot probleem waar mogelijk het CDA van zal profiteren.
PvdA
De PvdA doet het in de peilingen beter dan onder Wouter Bos. Maar dat de anderhalve maand geleden nog zo populaire Cohen met zijn partij nu terugzakt naar 29 zetels in de peiling van TNS-Nipo en 32 van Maurice de Hond, van een eerder hoogtepunt van 35 zetels, zou de PvdA-campagne aan het denken moeten zetten. Ja, dit blog voorspelde dat Cohen de PvdA inderdaad even tot grote hoogte zou brengen, waarna een periode van stabilisatie zou optreden in de peilingen, en daarna – zo hoopt de PvdA natuurlijk – weer de lijn omhoog terug zou vinden tijdens de laatste weken. Dan gaan de verschillen tussen de partijen zich uitkristalliseren, met name tussen de PvdA en de VVD, terwijl het CDA zou imploderen door een gebrek aan aandacht en een bandwagon– en negatieve keuze-effect voor de PvdA en VVD.
Dat is nog steeds een plausibel scenario, maar er is een probleem. Waar wil Cohen heen, behalve nu de ‘boel bij elkaar houden’? Hoe ziet Nederland er over 30 jaar uit, in zijn visie? Juist omdat hij premiersmateriaal is wordt ieder woord op een gouden schaaltje gewogen. En de vraag is dan: wat is nu eigenlijk zijn boodschap? Kan ik hem mijn portemonnee toevertrouwen? Mensen kijken over Cohen’s schouder om te weten wat er achter hem staat, en vragen zich af of wat ze zien hen bevalt. De PvdA kwam met ‘Iedereen telt mee’ als alomvattende centrale boodschap, maar zo’n oproep tot solidariteit – want dat is het – doet hen twijfelen. Solidair zijn kost vaak geld, dus is de volgende vraag: hóe telt iedereen dan mee? Het PvdA-programma blinkt niet bepaald uit in duidelijkheid en Cohen’s staatsmannelijke oproep tot nationale akkoorden over sociaal beleid en democratisering bleek een losse flodder, waarschijnlijk omdat Cohen aan het eerste geen startinvulling gaf en het tweede gewoon totaal niet leeft.
Grootste uitdaging: de centrale boodschap, het podium waar Cohen op staat, beter tot uitdrukking brengen door het duidelijker handen en voeten te geven. Jezelf alleen maar spiegelen aan de ideologische tegenstander is een keuze uit armoede, een strategische negatieve keuze, en mensen willen iets om in te geloven hebben. Alleen het statische containerbegrip ‘Iedereen telt mee’ is niet voldoende, hoezeer Cohen ook de verpersoonlijking daarvan is.
De meeste mensen kiezen nog altijd Partij X omdat ze achter de ideeën van Partij X kunnen staan, niet omdat ze via een stem op Partij X kunnen voorkomen dat Partij Z de grootste wordt. Vooralsnog halen teveel mensen nog hun schouders op over de bezuinigingsplannen van de VVD om bang te zijn voor die partij, en is eenvoudig nog onduidelijk waar de PvdA vóór is.
Noot: Ja, het Partij X versus Partij Z-idee geldt andersom óók voor de VVD, dat graag de verschillen met de PvdA aanstipt. Het verschil is alleen dat het VVD-program zo helder en duidelijk is dat het bijna pijn doet aan je ogen. Dat kan de PvdA niet zeggen.
Communicatiestrateeg en schrijver van het boek ‘Megafoonpolitiek‘. Op Twitter te vinden als @kajleers. Politiek bewust, voormalig financieel-economisch journalist, muziekmaker, professionele kletskous, schrijver. Geeft ook social media-trainingen, denkt graag met je mee over communicatiestrategie. En ja, content is en blijft King.