Politici proberen in de jacht op stemmen het beeld dat kiezers van hen hebben te beïnvloeden. Dat gaat vaak beschaafd en netjes, af en toe bot maar soms ronduit roekeloos, met grote gevolgen voor niet alleen de politici zelf maar het hele land. Politieke partijen zijn constant bezig met de vraag: ‘hoe overtuigen we kiezers om op ons te (blijven) stemmen?’ Steeds belangrijker worden ons beeld van een partij en de persoonlijkheid van de lijsttrekker. We stemmen graag op een partij die goed en sterk overkomt en op politici die lijken te weten wat ze doen en geen fouten maken. Dat beeld dat wij hebben, die perceptie moet dus gemanipuleerd worden, en dat is waar partijen zich dag in dag uit mee bezig houden.
‘Megafoonpolitiek – Hoe Politieke Partijen Proberen Ons Te Beïnvloeden‘ is het eerste boek van Kaj Leers over politieke communicatie.
Megafoonpolitiek direct bestellen? Dat kan hier.
Megafoonpolitiek poogt inzicht te geven in waar partijen zich mee bezig houden: perceptiemanagement. De politieke partij heeft in de perceptie van de kiezer een bepaalde positie, houding en boodschap. Partijen zoeken steeds naar manieren om deze perceptie zo positief mogelijk te laten zijn onder electorale doelgroepen. Daarbij zijn partijen niet vies van politieke appropriatie: het overnemen van taal van een populaire rivaal, teneinde het onderscheid tussen hen en die rivaal te vervagen opdat kiezers gaan twijfelen tussen hen en die rivaal en mogelijk weer op hen gaan stemmen.
Een sterk staaltje daarvan hebben we kunnen zien in de afgelopen verkiezingscampagne, toen de VVD opzichtig naar de PVV opschoof. Megafoonpolitiek wil inzicht geven in wat voor strategieën partijen gebruiken, wat werkt en wat niet, wat de gevolgen kunnen zijn en hoe politiek opportunisme zich op de lange termijn op brute wijze tegen een partij keert. Maar ook hoe sommige onderwerpen gemeden worden in een poging de kiezer niet tegen partijen in het harnas te jagen. Dit aan de hand van voorbeelden en anekdotes uit binnen- en buitenland.
Maar ook hoe een land kan veranderen wanneer de nagejaagde perceptie ineens de nieuwe realiteit wordt, zoals Brexit, dat steeds meer Britten achteraf toch niet zo’n goed idee vinden als hen werd voorgespiegeld. Eenmaal afgeslagen op een onverlichte weg blijkt er geen weg meer terug. Maar bijvoorbeeld ook omdat een partij in de regeringsformatie niet wil inleveren op de in de verkiezingscampagnes ingenomen standpunten – ook al waren deze standpunten vooral om electorale redenen aangedikt en misschien niet geheel in overeenstemming met de principes van de partij.
Perceptiemanagement en de gevolgen daarvan kunnen resulteren in electorale slachtoffers: groepen mensen die zich door de politiek buitengesloten worden, of menen dat dit zo is, en hun heil gaan zoeken bij andere, radicalere partijen die in hun perceptie beter voor hen opkomen. Met name (voorheen) grotere partijen klagen over de versplintering van de politiek, terwijl versplintering in de vorm van nieuwe politieke partijen vooral een afspiegeling is van versplintering in de samenleving. Zo troffen Jan Marijnissen van de SP en Pim Fortuyn braakliggende electorale terreinen aan waar zij optimaal gebruik van maakten. In dat kielzog volgden Geert Wilders en meest recent het Forum voor Democratie van Thierry Baudet, 50Plus en DENK. De gemeenteraadsverkiezingen in Amsterdam en Rotterdam worden een testcase voor de nieuwe politieke verhoudingen, met populaire partijen die het strijdperk betreden.
Dit boek is bedoeld voor iedereen met interesse in de politiek. Breder dus dan alleen de professionals op die ene vierkante kilometer in Den Haag. Voor de geïnteresseerde kiezer die wil weten hoe zijn of haar perceptie van politieke partijen gemanaged wordt. Anders gezegd: hoe kiezers bespeeld worden.
Het maakt dat veel van wat in Megafoonpolitiek staat voor de doorgewinterde politieke junkie misschien gesneden koek is. Maar dat is het niet voor veruit de meeste mensen die zich dagelijks verlaten op wat zij via de media vernemen en vervolgens gaan stemmen.
Hopelijk helpt Megafoonpolitiek bij het verkrijgen van inzicht in waarom politieke partijen en politici doen wat zij doen.
Megafoonpolitiek wordt uitgegeven bij Amsterdam University Press en is verkrijgbaar in alle boekwinkels. Het boekomslag is ontworpen door Marie Beerenhout.
Direct bestellen? Dat kan hier.