OP HET eerste gezicht lijkt een coalitie tussen CDA, PvdA en ChristenUnie een vreemde eend in de bijt. Want wat moeten twee aartsrivalen, die tot voor kort in dezelfde electorale vijver visten, in een regering met een (in feite) zeer orthodoxe christelijke partij? Wellicht kunnen ervaringen uit Duitsland, waar aartsrivalen CDU/CSU en SPD ook een regering vormen en waar de SPD een handig spel speelt, leerzame stof zijn voor de PvdA.
HET CDA, de PvdA en de ChristenUnie gaan onderhandelen over de vorming van een nieuw kabinet. Die onderhandelingen beloven zéér lastig te zullen gaan worden, want iedere partij heeft zijn eigen agenda. Het CDA wil ten eerste eigenlijk helemaal niet met de PvdA of een andere ‘linkse’ partij regeren en denkt ten tweede alleen maar aan het welzijn van het CDA, de PvdA vreest een SP die in de oppositie kan prijsschieten, en de ChristenUnie – die voor het eerst in de geschiedenis kans ziet op meeregeren – zal het regeerakkoord dicht willen timmeren met voor die partij belangrijke zaken, zoals wellicht het op bepaalde manieren beperken van liberale wetten als euthanasie, abortus en het homohuwelijk.
HET CDA bevindt zich politiek in de uitzonderlijk lastige positie dat die partij te maken heeft met een linkse meerderheid in de Tweede Kamer. Dat maakt een coalitie met één van die linkse partijen een noodzaak om die meerderheid te doorbreken. Echter, die meerderheid in de Tweede Kamer hangt net zo goed af van de steun van de ChristenUnie. De CDA-top zal dus zeer bereid zijn om met de ChristenUnie stevige afspraken te maken en te komen tot een dichtgetimmerd akkoord, teneinde te voorkomen dat het CDA op belangrijke punten gegijzeld wordt door die linkse Kamermeerderheid. Het CDA heeft de afgelopen 4 jaar immers zelf regelmatig gebruik gemaakt van de CDA-VVD-LPF-meerderheid om coalitiepartner D66 te omzeilen zodra die partij bezwaren had tegen een wetsvoorstel van CDA en VVD. Het CDA zal te allen tijde proberen te voorkomen dat hen nu hetzelfde overkomt als D66.
DE CHRISTENUNIE zal daarom stevig aan Balkenende’s borst gedrukt worden. Is er een probleem, dan zal het CDA te allen tijde proberen de PvdA daarvan de schuld te geven, onderwijl behendig de staatsrechterlijk loyale ChristenUnie aan haar zijde houdend. Om te voorkomen dat de PvdA hierdoor gegijzeld wordt, zou die partij eens moeten kijken naar hoe regeringspartner SPD in Duitsland de CDU/CSU succesvol aanpakt.
DE SPD stelt zich voor Duitse begrippen ongebruikelijk dualistisch op en dat legt ze geen windeieren. Ja, er is een regeerakkoord gesloten maar eigenlijk alleen op hoofdlijnen; SPD-bewindslieden, en vooral de minister-presidenten van de Bundesländer, bekritiseren te pas en te onpas het beleid van CDU/CSU-ministers. Daarbij moet ook gezegd dat de SPD de moeilijkste portefeuilles heeft weten onder te brengen bij het CDU/CSU, waardoor de ministers van die twee partijen sowieso al snel onder vuur komen te liggen. Het gevolg: in de peilingen sinds de vorming van de ‘Grote Coalitie’ verliest de SPD weliswaar enkele zetels, maar CDU/CSU verliezen nóg meer en komen in de laatste peilingen onder de SPD uit. De linkse en rechtse oppositiepartijen profiteren daar – gek genoeg – nauwelijks van.
EN WAAROM een vergelijking met de Duitse politiek? Ten eerste omdat het electoraat daar momenteel net zo cynisch en gedesillusioneerd is als hier, met als gevolg een diepe polarisatie tussen links en rechts. Ten tweede omdat de SPD de hete adem in de nek voelt van de andere linkse partijen, PDS/Die Linke en de Groenen, een voor de PvdA vergelijkbare situatie omdat die partij concurrentie ondervindt van de SP en GroenLinks. En ten derde omdat Duitsland te maken heeft met ongeveer dezelfde problemen als Nederland tegenwoordig: de vergrijzing, lonenconcurrentie met Aziatische landen, werkloosheid als gevolg daarvan en integratiekwesties.
MAAR HET CDA is ook niet dom en zij zullen hoe dan ook proberen de PvdA in een hoek te zetten, kalt zu stellen. De PvdA is voor het CDA immers nog steeds de Grote Vijand. Daarom zullen zij proberen grote vriendjes te worden met de ChristenUnie, om zo de PvdA in gijzeling te nemen. De truc voor de PvdA is juist om het CDA in gijzeling te nemen en zo af en toe eens niet te schromen om te wijzen op de linkse meerderheid in de Tweede Kamer – inderdaad, die mét de ChristenUnie. Daarbij heeft de PvdA slechts één probleem: het is één van de drie partijen in de coalitie en dus kunnen CDA en ChristenUnie in de beeldvorming al snel het idee kweken dat de PvdA het ‘buitenbeentje’ is dat ‘wil stoken’, en dan krijg je al gauw ‘wie breekt, betaalt’. En dat soort werk.
OM DAT te voorkomen, en de o zo belangrijke beeldvorming te bepalen, dient de PvdA de bewindsliedenploeg te laten bestaan uit enkele personen die iemand als Balkenende zullen doen verbleken – dezelfde truc die de SPD feitelijk met CDU/CSU uitgehaald heeft. SPD-vice-premier Möntefering mag dan qua beleid niet heel erg uit de verf komen, naast Angela Merkel komt hij over als een geleerde staatsman die boven haar uittorent. Die rol past Job Cohen ten opzichte van Balkenende uit-ste-kend en alles zal uit de kast gehaald moeten worden om Cohen ertoe over te halen minister van Binnenlandse Zaken te worden. Hij is immers jarenlang burgemeester geweest en voorheen staatssecretaris, dus niemand kan ontkennen dat hij geknipt is voor die functie. Ahmed Aboutaleb dient daarnaast óf Sociale Zaken, óf Integratie onder zijn hoede te nemen – al ware het wellicht beter als die beide portefeuilles op de een of andere manier allebei bij hem komen. (Qua ideologie zou die combinatie overigens zeer wel passen bij de PvdA in een regering, gelet op de huidige Zeitgeist.) Het behoeft geen betoog dat Wouter Bos in de Kamer blijft. Indien Cohen naar voren geschoven wordt als minister, zal het gemekker vanuit het CDA – dat zal eisen dat Bos als ’teken van vertrouwen’ ook toetreedt tot het kabinet – snel verstommen, temeer daar Bos vanaf het begin heeft aangegeven dat hij ook daadwerkelijk in de Kamer zou wilen blijven indien de PvdA wel in de regering komt, maar niet de premier levert.
DE MINISTERSPOSTEN Economische Zaken, Financiën en Buitenlandse Zaken kunnen het beste aan het CDA overgelaten worden, en zeker als de doemscenario’s over de Amerikaanse economie waarheid worden. Landbouw kan ook naar het CDA – vele agrariërs zijn tenslotte CDA’ers dus waarom niet – en Defensie zou in principe ook naar het CDA moeten, daar de Nederlandse inbreng in Uruzgan immers onder CDA-verantwoordelijkheid geschiedde. Daar de ChristenUnie zich altijd laat voorstaan op hun staatsrechterlijke integriteit, is de post Justitie geknipt voor die partij. Onderwijs en Ontwikkelingssamenwerking gaan (bijna traditiegetrouw) naar de PvdA, terwijl het CDA ongetwijfeld ook zal willen dat de PvdA VROM op zich neemt in verband met de hypotheekaftrek en de vastgelopen huizenmarkt. Wellicht een idee, dus, om juist die post aan de ChristenUnie te laten. Resten nog Volksgezondheid (PvdA) en Verkeer en Waterstaat (CDA).
MET EEN dualistische Wouter Bos in de Kamer in de rol van SPD-fractievoorzitter Kurt Beck, en kanonnen als Cohen en Aboutaleb tegenover Balkenende en Wijffels, kan er voor de PvdA weinig meer misgaan indien die partij over wil komen als een solide, gematigd-linkse partij die zal overkomen als de groep die daadwerkelijk de lakens uitdeelt binnen de regering. Dat wordt nog zuur voor de SP.
GESTELD, NATUURLIJK, dat de PvdA geen CDA-beleid gaat uitvoeren en de ChristenUnie uberhaupt flink gaat inleveren op punten die voor de PvdA onbespreekbaar zijn. En ach, als het met de ChristenUnie alsnog niks wordt dan staat daar toch weer GroenLinks, dat opeens wél bereid zal zijn tot gesprekken omdat zij de laatste optie zijn, en dus sterk genoeg staan om eisen te stellen.
Communicatiestrateeg en schrijver van het boek ‘Megafoonpolitiek‘. Op Twitter te vinden als @kajleers. Politiek bewust, voormalig financieel-economisch journalist, muziekmaker, professionele kletskous, schrijver. Geeft ook social media-trainingen, denkt graag met je mee over communicatiestrategie. En ja, content is en blijft King.