Met het vertrek van Groenlinks uit de coalitieonderhandeingen is die partij even uit de gratie. D66 en de VVD gaan kijken of er met PvdA of SP geformeerd kan worden. De SP wil zéér graag aanschuiven terwijl Groenlinks erop gokt onmisbaar te zijn en hoopt op alsnog een plek in het bestuur. Maar wie weet gaat er achter die donkere wolken boven de Stopera een paarsig zonnetje schuil.
Stond Jan Paternotte in 2010 met zijn neus bovenop coalitieonderhandelingen maar was het toenmalig leider Ageeth Telleman die de boel liet ploffen, dit keer zat hij zelf aan de knoppen. Het moet voor hem een grote desillusie zijn, zeker nu hij met wel erg onwelkome keuzes wordt geconfronteerd: formeren met de SP of – oh gruwel – met de PvdA.
Want het absoluut laatste waar D66 aan wil beginnen is besturen met de PvdA. D66 wil bewijzen dat de stad prima zonder de PvdA bestuurd kan worden. En gelijk hebben ze. Maar in de hoofden van veel D66’ers huist een diepe, irrationele afkeer van de sociaaldemocraten, wat het beoordelingsvermogen vertroebelt.
Ietwat onverstandig als je schaakspel moet leiden tot resultaten.
Wellicht was het die afkeer, zich uitend in PvdA-achtig gedrag uit de slechtste tijden, die Paternotte ertoe verleidde de PvdA na de informatieronde weg te zetten als de partij van de ‘status quo’ — ook al had de PvdA zich opmerkelijk flexibel opgesteld en aangegeven zich te kunnen vinden in veel punten van het D66-Groenlinks basisakkoord. Ook over de SP liet Paternotte zich laatdunkend uit, overtuigd als hij was van de goede afloop van de gesprekken tussen hem, Van der Burg en Groot Wassink. Een forse misrekening.
Nu moet Paternotte met de hoed in de hand toch weer langs die twee partijen.
SP
Bij de SP kan hij rekenen op bovengemiddelde welwillendheid. SP-leider Laurens Ivens heeft net als D66 vanuit Den Haag  de opdracht in het stadsbestuur te komen en de PvdA daarbij buiten de deur te houden. Sinds de deceptie van 2012 zint de SP immers op zoete wraak.
Op het gebied van erfpacht is de SP ambivalent. De partij vraagt zich de afgelopen jaren steeds sterker af in hoeverre dat systeem nog ten goede komt aan de lage inkomens in de stad. Dus daar is ruimte.
De vraag is in hoeverre de SP bereid is mee te gaan in de VVD-wensen voor lastenverlichting als dat extra bezuinigingen op zorg- en armoedebeleid tot gevolg heeft. Het zal voor de SP heel lastig worden de voorstellen te slikken die Groenlinks ertoe aanzetten op te stappen. Niettemin is de SP gretig.
D66-PvdA-Groenlinks
PvdA-leider Marjolein Moorman opperde meteen de mogelijkheid van een coalitie van D66, PvdA en Groenlinks, met als basis het akkoord dat D66 en Groenlinks sloten. Getalsmatig is dit voor die twee partijen onaantrekkelijk.
D66 en de PvdA hebben samen met 24 zetels immers een meerderheid in de raad. Groenlinks is getalsmatig dus niet nodig en dat maakt de positie in de coalitie erg zwak, vooral tijdens onderhandelingen.
Voor D66 is het onhandig omdat de combinatie met twee linkse partijen gevolgen heeft voor de stemverhouding in het college van burgemeester en wethouders. Naar verluidt koerste D66 in de onderhandelingen met Groenlinks en VVD op 4 eigen wethouders. Groenlinks en de VVD zouden beiden 2 wethouders krijgen, dus de verhouding zou 4-2-2 zijn.
Met de PvdA in de mix zou die partij over een extra stem in het college beschikken in de persoon van burgemeester Eberhard van der Laan. Ja, als burgemeester is hij onafhankelijk. Maar hij zit ook gewoon de collegevergaderingen voor en daarin heeft de PvdA’er een stem. In het verleden is het voorgekomen dat PvdA-burgemeesters meestemden met de PvdA-wethouders en zo de doorslag gaven. Het gebeurt bij hoge uitzondering, maar toch: het gebeurt.
Met Van der Laan wordt de verhouding  4-3-2. De PvdA en Groenlinks kunnen in die constellatie D66 dus overrulen. Dat is zeer onaantrekkelijk voor de winnaar van de gemeenteraadsverkiezingen.
Hier bovenop komt nog dat D66 in die constellatie de rechter buitenboordmotor is en dat willen de Democraten niet. D66 wil in het midden van een coalitie zitten, zoals de PvdA dat ook altijd wilde. Dus met een partij op links en een partij op rechts.
De terugkeer van…
Blijft over: Paars. Hier komen veel zaken samen. PvdA, VVD en D66 hebben een gezamenlijke geschiedenis in het vormen van Paarse coalities in Amsterdam. Met de zetelverhoudingen (D66 14, PvdA 10 en VVD 6) is er een ruime meerderheid voor.
Ja, voor de VVD geldt dan ook dat de partij getalsmatig eigenlijk overbodig is maar dit kan worden ondervangen door het door D66 eigenlijk gewenste hoofdlijnenakkoord, in plaats van een compleet dichtgetimmerd coalitieakkoord. D66 zal bovendien sneller geneigd zijn de VVD terwille te zijn als rechts tegenwicht in de coalitie.
Dat vereist dan wel een goede stemverhouding-regeling in het college. Ook dat is te doen: met de verhouding D66 3, PvdA 3 en VVD 1, maar de VVD die dan wél de belangrijke wethouder van Financiën-post krijgt ontstaat er met de gezamenlijke 4 liberale stemmen van D66 en VVD, en PvdA plus de burgemeester een equilibrium in het college. Waarbij nogmaals gezegd moet worden dat het slechts zelden gebeurt dat de burgemeester meestemt.
Meer exotische coalities, zoals alle linkse partijen plus de ouderenpartij en de Partij voor de Dieren zijn onwerkbaar. Een minderheidscollege van D66, VVD en CDA kan maar staat haaks op de vurige wens van D66 om een stabiel bestuur te organiseren dat de PvdA-jaren doet verbleken.
Overigens zou de makkelijkste oplossing zijn dat D66 en PvdA samen het college vormen, als de volwassenen die ze zijn. Maar dit is voor bepaalde mensen misschien toch iets te hoog gegrepen.
Het wordt nog flink puzzelen voor Jan Paternotte.
Beeld: Wikipedia / Creative Commons licentie
Communicatiestrateeg en schrijver van het boek ‘Megafoonpolitiek‘. Op Twitter te vinden als @kajleers. Politiek bewust, voormalig financieel-economisch journalist, muziekmaker, professionele kletskous, schrijver. Geeft ook social media-trainingen, denkt graag met je mee over communicatiestrategie. En ja, content is en blijft King.