Geert Wilders is niet verantwoordelijk voor de terroristische aanslagen van Anders Breivik, de Noor die vrijdag 76 mensen doodde. Dat staat als een paal boven water en iedereen die toch probeert Breivik’s gestoorde daad in de schoenen van Wilders te schuiven, doet dat met een politieke agenda om Wilders te beschadigen. En wie dat doet is ironisch genoeg niet anders dan Wilders en wat hij met de islam probeert te doen. Maar dat Wilders niet verantwoordelijk is, ontslaat hem niet van de verantwoordelijkheid zijn woorden te wegen.
In de discussie over de vraag of Wilders nu wel of niet verantwoordelijk te houden valt voor de daden van Breivik, is het belangrijk de feiten in de gaten te houden. Want feiten zijn in zulke discussies vaak het eerste slachtoffer: de houders van meningen proberen de feiten dan zo te vervormen dat ze passen in hun visie van de wereld.
Feit is dat de meningen van Wilders over islam en multiculturalisme onmiskenbaar een leidraad vormden door de gedachten van Breivik. Dat spreekt klip en klaar uit het ‘manifest’ van de Noor. In zijn waanzinnige geschrift zet Breivik Wilders neer als een held, als een eenzame roepende in de woestijn. Hij citeert Wilders uitgebreid en haalt hem aan als een politieke, dan wel ideologische leider. Wie het niet met Wilders eens is, wordt door Breivik neergesabeld en weggezet als een verrader. Sterker: wie het niet met Wilders’ gedachtengang eens is, is een aanhanger van het ‘cultureel Marxisme’, een verrader, en moet van Breivik dood. Waarvan akte.
Een ander feit is dat Breivik steevast retoriek bezigt die Wilders – maar niet alleen hij – ook gebruikt. Sociaaldemocraten zijn dhimmi’s, multiculturalisme (voorgestaan door de linkse elite) zorgt voor zwakheid en infiltratie van Westerse samenlevingen door moslims, en zoiets als een ‘gematigde’ islam bestaat niet, aldus Breivik, die daarbij steevast Wilders aanhaalt.
Uit dit alles kan alleen maar geconcludeerd worden dat Wilders’ ideeën Breivik inspireerden. De Noor ziet de woorden van Wilders – maar niet alleen van hem – als een rechtvaardiging voor zijn eigen, zieke ideeën.
Woorden doen ertoe
Maar dat alles maakt Wilders niet verantwoordelijk voor de daden van Breivik, net zo min als schrijver J.D. Salinger verantwoordelijk te houden is voor de moord op John Lennon door Mark Chapman. Die verklaarde na zijn daad geïnspireerd te zijn geweest door de hoofdpersoon in Salinger’s meesterwerk Catcher in the Rye. Karl Marx kan net zo min verantwoordelijk gehouden worden voor de terreur van Lenin, Josef Stalin, Mao Zedong en de Rote Armee Fraktion, ook al bezigden die zieke geesten constant het vocabulaire van de econoom. En zoals ook Mohammed niet verantwoordelijk gehouden kan worden voor de aanslagen van 11 september 2001, ook al zei Bin Laden tot de actie gekomen te zijn uit naam van Allah, zoals opgeschreven door Mohammed.
Toch waren er boekverbrandingen van Catcher in the Rye, wordt Karl Marx op één hoop gegooid met de eerder genoemde massamoordernaars en ligt voor velen Mohammed met Bin Laden op de bodem van de zee. Woorden doen ertoe, maar in dit geval de woorden van zij die de verbanden creëren dan wel vervormen.
Valt Wilders dan helemaal niets te verwijten? Op een ander, ironisch niveau wel. In de dagen na de moord op Pim Fortuyn raakte het frame in zwang dat er een sfeer was geschapen die mensen aanleiding zou kunnen geven om geweld te gebruiken tegen Fortuyn. Die zei zich gedemoniseerd te voelen en werd bedreigd; hij deed een emotionele oproep aan toenmalig premier Kok om hem te beschermen. Kort daarna werd hij vermoord. Inderdaad waren er columnisten en (ex-)politici die in hun retoriek stevig tekeer gingen tegen Fortuyn en daarbij soms over het randje gingen. Ik noem een Folkert Jensma, een Marcel van Dam. Maar zijn zij verantwoordelijk te noemen voor de moord op Fortuyn? Nee. Riepen zij op tot geweld tegen Fortuyn? Nee. Maar: raakte het politieke discours mede dankzij hun woorden steeds ernstiger gepolariseerd? Ongetwijfeld.
De moord zelf, door een gestoorde dierenfreak, werd door veel mensen gezien als het bewijs dat Fortuyn gelijk had. ‘De kogel kwam van links’ is blijven hangen. Woorden doen er kennelijk toe. Ironisch genoeg zou je, met die argumentatie in de hand, Wilders kwalijk kunnen nemen dat hij moslims demoniseert. Dat is natuurlijk niet uitsluitend aan hem voorbehouden, maar het feit is en blijft dat Breivik in de woorden van Wilders een rechtvaardiging en steun vond voor zijn overtuiging dat moslims een gevaar zijn.
Dus nogmaals: nee, Wilders is niet verantwoordelijk voor de daden van Breivik, net zo min als Folkert Jensma en Marcel van Dam verantwoordelijk te houden zijn voor de daad van Volkert van der Graaf. Maar dat ontslaat niemand van de verantwoordelijkheid zich te realiseren wat voor effect zijn of haar woorden kunnen hebben in het politieke discours. Dus ook Wilders niet. Hij zal zich, net als alle ideologen ter wereld, constant moeten realiseren dat er Breiviks kunnen en zullen zijn die in zijn woorden de rechtvaardiging vinden om gruweldaden te plegen. Want woorden doen ertoe.
Communicatiestrateeg en schrijver van het boek ‘Megafoonpolitiek‘. Op Twitter te vinden als @kajleers. Politiek bewust, voormalig financieel-economisch journalist, muziekmaker, professionele kletskous, schrijver. Geeft ook social media-trainingen, denkt graag met je mee over communicatiestrategie. En ja, content is en blijft King.