Wat nu voor de VVD?

De confetti is opgeveegd, de feestmuts verzamelt stof op de archiefkast: de wittebroodsweken voor premier Mark Rutte en zijn partij zijn voorbij. Het is weer knokken geblazen. De volgende horde wordt het verkrijgen van een meerderheid in de Senaat op 2 maart. Maar daarna komt misschien wel Rutte’s grootste uitdaging: de doorbraak van de VVD bestendigen. Het probleem is dat hij dat alleen maar kan bereiken door naar links op te schuiven.

Fier als een pauw lopen de VVD-Kamerleden door het parlement. Na de kenmerkende uitgelatenheid wennen ze aan het idee dat hun Mark in het Torentje zit. Een VVD-premier! Ze hebben er veel voor moeten opgeven tijdens de onderhandelingen met CDA en PVV, maar het is gelukt.

Natuurlijk schuurt het hier en daar. De VVD heeft wel veel moeten laten liggen. Een enkeling durft zelfs wel toe te geven dat men qua sociaal-economische hervormingen net zo goed een meerderheidsregering had kunnen hebben in de vorm van Paars-Plus. Maar ja, samenwerken met de PvdA, dat had een flink deel van de VVD-achterban nooit gepikt. Dus is het goed zo, al wordt het nog verdomd lastig om die meerderheid in de Senaat voor elkaar te boksen. Maar, en dat volgt altijd na de twijfels: wij hebben de premier. Wij zijn nu de grootste partij van het land.

Optimisten binnen de partij dromen van een nog mooiere nabije toekomst, één waarin de VVD het CDA definitief achter zich laat en de partij uitgroeit tot de nieuwe, centrum-rechtse middenpartij. De grote volkspartij die de VVD in hun ogen altijd al had moeten zijn.

Ze maken de analyse dat het CDA echt op zijn gat ligt en tot nu toe niet in staat blijkt te zijn te herstellen. Het is kort dag sinds de rampzalige verkiezingen van 9 juni, toen de christendemocraten 20 zetels verloren, maar de weggelopen kiezers vertonen nog niet bepaald de neiging om weer terug te keren op het nest. Inmiddels is duidelijk dat op 9 juni behoorlijk wat CDA-kiezers wegliepen naar de VVD, de PVV en – jawel – zelfs D66 en de PvdA.

Rechts, waar de VVD zijn natuurlijke kiezersbasis heeft, vertoont een interessante overloop-dynamiek. Er waren VVD-kiezers die juist weggingen bij de VVD en overliepen naar de in sociaal-cultureel opzicht rechtsere partij, de PVV. Rutte maakte dat verlies meer dan goed door veel CDA’ers aan zich te binden en het heeft er alle schijn van dat die kiezers hem het voordeel van de twijfel blijven gunnen. Dat schept perspectief.

Het CDA zag natuurlijk dat de kiezers overstapten naar VVD en PVV, zoals ook blijkt uit het rapport Frissen, en de partij is daarom sinds de verkiezingen met een flinke ruk naar rechts opgeschoven. In een typische CDA-reflex probeert de partij zich te kleuren aan coalitiepartners PVV en VVD, in de hoop weer een aanlokkelijk alternatief te worden voor die twee partijen. Dat lukt nog niet; het CDA blijft in alle peilingen zetels lekken. Met minder dan twee maanden te gaan tot de Provinciale Statenverkiezingen belooft dat weinig goeds voor de christendemocraten.

De VVD ziet zich dus geconfronteerd met een unieke kans om in het midden van stuivertje te wisselen met het op apengapen liggende CDA. Maar dan zal de VVD wel een aantal veren moeten laten. Om bepaalde kiezersgroepen, zeker die in het lagere inkomenssegment, aan zich te binden zal de VVD de scherpe randen van de in het programma gewenste hervormingen in de sociale zekerheid en de zorg moeten wegvijlen. Handen af van de AOW en de WW, en meer handen aan het bed, is dan het devies.

Er zijn bepaalde signalen die erop wijzen dat de VVD-top in Den Haag die kant wel uit wil. Onlangs nog zette de VVD-minister van Volksgezondheid de verdere introductie van marktwerking in de zorg stil. Dat mag in VVD-kringen gerust een kleine revolutie worden genoemd; zelfs de SP reageerde verheugd. Of het gemeend is en voor de langere termijn, of slechts een stunt om de PVV in het vaarwater te zitten zal moeten blijken. De WW laat de VVD in deze regering met rust en de AOW wordt volgens de plannen slechts verhoogd tot 66 in 2020, niet 67.

Om eindelijk de premier te kunnen leveren was de VVD bereid in te leveren. Het is niet ondenkbaar dat de partij diezelfde bereidheid aan de dag zal leggen om op centrum-rechts de grootste partij te worden.

Dan moet de partij wel iets naar links opschuiven, namelijk links van het CDA. De vraag is of het hele VVD-kader daar zomaar mee instemt, premier Rutte of niet.

(Beeld: Creative Commons)

Kaj

Communicatiestrateeg en schrijver van het boek ‘Megafoonpolitiek‘. Op Twitter te vinden als @kajleers. Politiek bewust, voormalig financieel-economisch journalist, muziekmaker, professionele kletskous, schrijver. Geeft ook social media-trainingen, denkt graag met je mee over communicatiestrategie. En ja, content is en blijft King.