Ageeth Telleman moet weg

Dit blog trekt niet snel boude conclusies. Maar Ageeth Telleman, politiek leider van D66 in Amsterdam, heeft het eenvoudig te bont gemaakt en moet aftreden. Ze won zetels voor D66 in de stad – de partij ging van 2 naar 7, mede dankzij de populariteit van landelijk lijsttrekker Alexander Pechtold – maar verkwanselde de kans om mee te regeren met de PvdA. Nu, tijdens de ledenvergadering van D66 in Amsterdam, is ze teruggefloten en doet ze haar best om weer aan de onderhandelingstafel uitgenodigd te worden. Maar dat zal de PvdA nooit accepteren. Na al het gedoe wordt het tijd dat Telleman haar conclusies trekt.

Volledige openheid is hier geboden: ik mag Ageeth Telleman. We hebben elkaar meer dan eens gesproken, en ik kan zeggen dat ze echt bevlogen is. Bevlogen van het idee van verandering, geïnfecteerd door wat ik het Van Mierloïsme ben gaan noemen (een blog daarover zit in de pen, eh, het toetsenbord), en oprecht bewogen om ‘de bestuurscultuur’ in Amsterdam te veranderen.

Maar als je een bestuurscultuur wilt veranderen, dan is het devies: ‘lead by example, not by words‘. En dat heeft Telleman niet goed begrepen.

D66 Amsterdam won de gemeenteraadsverkiezingen. De partij ging van 2 naar 7 zetels, voorwaar een klinkende overwinning. Onder haar leiding begon D66 onderhandelingen over collegevorming, maar de partij trok zich toen terug vanwege de benoeming van PvdA-leider Asscher tot waarnemend burgemeester van Amsterdam na het vertrek van Job Cohen.

Dat deed D66 met veel misbaar. Op de vrijdag van de aankondiging van het vertrek van Cohen, kondigde de politiek leider van de PvdA Amsterdam – tevens loco-burgemeester – Lodewijk Asscher aan dat hij graag benoemd wilde worden tot waarnemend burgemeester. Dat liet hij aan alle fracties in de gemeenteraad weten. D66 protesteerde niet. Pas later liet D66 via de media weten moeite te hebben met de benoeming in verband met de vele petten die Asscher zou dragen als politiek leider van de PvdA, wethouder, leider van de PvdA-delegatie die de onderhandelingen voerde over de vorming van een nieuw college, en waarnemend burgemeester. Asscher nam onmiddellijk afstand van al zijn rollen en trok zich terug als wethouder, maar liet doorschemeren dat hij na zijn waarnemend burgemeesterschap graag als wethouder zou willen terugkeren in het college. D66 kondigde in een persconferentie aan met deze constructie niet te kunnen leven, trok zich terug uit de onderhandelingen, en dat was dat.

Hoewel – nee, toch niet. Want enige dagen later bleek er tóch een kans te zijn dat D66 zou aanschuiven bij de onderhandelingen. Tot dan toe waren die geleid door één informateur van PvdA-huize, ex-minister Eberhard van der Laan. D66 schoof Gerrit-Jan Wolffensperger naar voren, de voormalige fractievoorzitter van D66 in de Tweede Kamer. Beide heren formuleerden een oplossing voor wat in politieke termen ‘Het Obstakel’ was gaan heten: de positie van Asscher en het probleem dat D66 daarmee had. De formule was dat D66 en de PvdA zouden verklaren inhoudelijk met elkaar verder te willen, en dat de collegepartijen na het sluiten van een college-akkoord een zwaarwegend beroep zouden doen op Asscher om af te treden als waarnemend burgemeester.

In dit compromis kon Telleman zich uiteindelijk niet vinden, al helemaal niet toen Asscher – in zijn neutrale functie als waarnemend burgemeester – door een journalist van De Telegraaf werd gezien bij een PvdA-bijeenkomst. Een eigenaardige breuk volgde tijdens een nachtelijke ontmoeting tussen de delegaties van D66 en de PvdA bij een koffieautomaat in het stadhuis. De PvdA had zich onverkort achter de formulering van de D66- en PvdA-informateurs geschaard, maar Telleman liet bij de koffieautomaat weten dat er een verklaring moest komen, mede ondertekend door de PvdA, waaruit zonder enige twijfel zou kunnen worden opgemaakt dat Lodewijk Asscher zou opstappen als waarnemend burgemeester.

Moest die verklaring haar gezicht redden? Het heeft er alle schijn van. Telleman was immers degene geweest die de deur in eerste instantie met veel herrie dicht smeet vanwege de benoeming van Asscher. Dat ze tóch weer ging praten met de PvdA werd gezien als een knieval. Moest dat beeld soms weggepoetst worden door  een verklaring die in essentie de stellingname en het gelijk van Telleman had moeten schragen?  Hoewel zelf niet vies van machtsspelletjes deed de PvdA daar niet aan mee. Delegatieleider Carolien Gehrels, tevens wethouder Cultuur van de PvdA, weigerde de eis van Telleman in te willigen. Zij nam daarop de beslissing dat D66 dan tóch niet meedeed aan het college.

Dat werd bekend op dinsdag 30 maart. Vanaf dat moment volgde interview na interview waarin Telleman haar standpunt en (kennelijk) dat van D66 Amsterdam toelichtte.

Maar nu. Zet u schrap. Op 6 april blijkt: niets van dat al was gemeend, of überhaupt waar. Het Parool-interview van hierboven was nep, en dat interview bij Pauw en Witteman was een sketch. Want vijf dagen na grappenmakersdag 1 april blijkt: Ageeth Telleman heeft nooit erg zwaar getrokken aan de positie van Lodewijk Asscher. Integendeel, D66 en de PvdA waren er inhoudelijk al bijna uit, en Ageeth Telleman onderschrijft nu juist het rapport van de informateurs. Asscher hoeft helemaal niet op te stappen als waarnemend burgemeester. Hij kan gewoon blijven zitten, D66 accepteert het advies van de informateurs Van der Laan en Wolffensperger. Kijk de video op deze pagina er maar op na, een interview van AT5 met Telleman na een algemene ledenvergadering van haar partij op 6 april.

Telleman had goed werk kunnen verrichten in het ‘Ministerie van Waarheid’ uit het boek 1984 van George Orwell. “Oceanië is in oorlog met Oost-Azië. Oceanië is altijd in oorlog geweest met Oost-Azië”, rapporteren de journaallezers van het ministerie van Waarheid op een gegeven moment – hoewel tot de dag daarvoor Oceanië juist jaren in oorlog was geweest met Eurazië, een oorlog die miljoenen slachtoffers eiste, maar wat snel vergeten moest worden door de TV-kijkende massa.

D66-leden zijn dan misschien net zulke makke lammetjes als de gehersenspoelde proles in 1984, de andere politieke partijen en (zo weet ik zeker) veel D66-stemmers kijken wel even anders tegen de derde draai van Telleman aan. Het interview met AT5 is tenenkrommend. Telleman weigert te erkennen dat ze een paar flinke fouten gemaakt heeft. In plaats daarvan probeert ze zwetend over de scherpe vragen van de interviewer heen te walsen door te focussen op al wat gebeurde vóór het incident bij de koffieautomaat, maar dat mislukt. Ze weigert simpelweg in te gaan op de vraag wat er veranderd is tussen dinsdag 30 maart – de dag van het ‘koffieautomaat-incident’ – en 6 april. Lodewijk Asscher is immers nog steeds waarnemend burgemeester en de PvdA heeft op geen enkele wijze laten weten dat daarin een verandering zou optreden.

De kans dat de PvdA Amsterdam de zoveelste dubieuze actie van Telleman gelaten over zich heen laat komen is uiterst klein. De PvdA is door D66 keer op keer te kakken gezet als een machtspartij die de lakens uitdeelt in de stad, die belangrijke posities regelt voor mede-PvdA’ers, en Asscher is nu door D66’er Telleman persoonlijk indirect meerdere keren afgeserveerd als een machtswellusteling in wie D66 Amsterdam schijnbaar geen vertrouwen heeft als waarnemend burgemeester.

De PvdA was de dag na ‘De Nacht van Douwe Egberts’ al helemaal klaar met D66, en dat zal er nu niet beter op geworden zijn. Sterker, de PvdA is nu zeer waarschijnlijk iets specifieker en zal vooral Ageeth Telleman en haar strategische secondant Jan Paternotte niet meer serieus kunnen nemen als leiders van een delegatie, laat staan als leiders van een partij met wie zij een coalitie willen vormen. Je hoeft geen hersenchirurgie gestudeerd te hebben om te weten dat de term ‘onbetrouwbaar’ nog mild is en van toepassing op Telleman en Paternotte.

D66 Amsterdam moet zich gaan realiseren hoe belangrijk deelname aan een college met PvdA en Groenlinks is. Ook moet de partij zich afvragen hoe belangrijk het is dat Telleman en Paternotte de partij belachelijk gemaakt hebben door hun optreden. Vindt de partij dit belangrijk, dan zullen Telleman en Paternotte geofferd moeten worden. Vindt zij dat niet, dan niet. Maar dan is de consequentie onontkombaar. Om met D66-termen te spreken: er zal ‘een gebaar’ moeten komen.